به گزارش خبرنگار اقتصادی حیات؛ مناطق شمال غرب ایران از منابع قابل توجه آبی در داخل برخوردار است که نیازها را به آبریز فرات کاهش می‌دهد. اما محدودیت منابع آبی در شرق، حق‌آبه رودخانه هیرمند را اهمیتی مضاعف بخشیده و قسمت قابل توجهی از زیست و حیات، ساکنان سیستان وابسته به آبریز هیرمند و تامین حق‌آبه ایران از این رودخانه است.

براین اساس حق‌آبه ایران از هیرمند، به دادخواست حقوقی ایران از آب رود هیرمند در منطقهٔ سیستان اشاره دارد. این رود در گذشته نه چندان دور به طور کامل در محدوده سرزمینی ایران تعریف می‌شد، اما در سال ۱۸۵۷ میلادی و بر اساس معاهده پاریس، هرات از خاک ایران جدا شد. بعد از این رخداد، حاکمیت افغانستان از رهاسازی رود هیرمند در خاک ایران خودداری کرد و مسئلهٔ حق‌آبه رود هیرمند به یک مسئله مهم سیاسی، اجتماعی و زیست‌محیطی میان دو کشور تبدیل شد. 

 در ۲۲ اسفند ۱۳۵۱ گزارش کمیسیون «دلتا» میان امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر وقت ایران و موسی شفیق، نخست‌وزیر وقت افغانستان در کابل به امضاء رسید و در خرداد ماه ۱۳۵۲ هر دو مجلس قانون‌گذاری دو کشور آن را تصویب کردند. این معاهده، سال معمولی و نرمال آبی را نیز تعریف کرده است که بر اساس معیارهای مرکز سنجش «دهراوود» مشخص می‌شود.

بر مبنای این قرارداد حق‌آبه ایران از رودخانه هیرمند طی یک سال نرمال آبی در حوزه دریایی هیرمند، چیزی حدود شش میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب است. براساس محاسبه حقابه ایران سالانه به ۸۲۰ میلیون مترمکعب می‌رسد. در ماده پنجم معاهده آبی ایران و افغانستان، نوشته شده است که افغانستان با حفظ حقابه ایران، حق هرگونه استفاده از رود هیرمند را دارد.

در این راستا «رئیسی» رئیس جمهور ایران، روز پنجشنبه ۲۸ اردیبهشت، در جریان سفر خود به سیستان و بلوچستان درباره لزوم ارسال حق‌آبه هیرمند از سوی دولت افغانستان، خطاب به حکومت طالبان هشدار داد و گفت که «حرف من را جدی بگیرید تا بعدا گلایه نکنید». اما مقامات ارشد طالبان همچنان بر این ادعا هستند که آبی در سد ذخیره نشده است تا بتوانیم حق‌آبه ایران را رهاسازی کنیم، این در حالی است که عکس‌های هوایی از سد نشان‌دهنده پر بودن ظرفیت آبی سد مورد نظر در افغانستان است.

«آزادی خواه»، نماینده مردم همدان و ملایر و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی، در گفتگو با خبرنگار اقتصادی حیات، با اشاره به حق‌آبه ایران از تالاب هامون بیان کرد: مبحث حق‌آبه ایران از هیرمند، موضوعی کاملا معلوم و مشخص است. در این میان یک ادعایی افغانها دارند و یک قراردادی هم از قبل ایران با آنها دارد.
نماینده مجلس شورای اسلامی در ادامه با تاکید بر اینکه حق‌آبه هیرمند باید از افغانستان تامین شود، افزود: در این میان افغانها مدعی هستند که آبی در سد کمال خان هامون وجود ندارد که ما بتوانیم حق‌آبه هیرمند را رهاسازی کنیم. در این میان هرچند راهبرد جمهوری اسلامی ایران با کشور همسایه و مسلمان افغانستان، راهبردی بر مبنای وحدت و تعامل است، اما این تعامل به این معنا نیست که ما نخواهیم از حق طبیعی مردم و کشورمان دفاع نکنیم.
آزادی خواه در پایان با بیان اینکه پرداختن به موضوع حق‌آبه ایران از افغانستان یک مقوله کاملا تخصصی است، تصریح کرد: پرداخت حق‌آبه ایران یک موضوع کاملا معلوم است و ربطی به مسائل سیاسی ما ندارد، بنابراین نیاز است که این امر مهم از سوی یک تیم کارشناسی بررسی و تعیین تکلیف شود که آیا واقعا آبی پشت سد کمال خان افغانستان وجود دارد یا خیر؟!

گزارش: معصومه غفاری