کد خبر 92742
۲۶ اسفند ۱۳۹۰ - ۰۰:۰۰

نگاهی به اهداف و شکل گیری اتحادیه عرب

کشورهای عربی که در شرایط خاص سیاسی وجغرافیایی منطقه همواره در چالشهای مختلف قرار می گرفتند برخی از سیاستمداران این کشورها با حمایت عوامل استعمارگر خارجی به این اندیشه افتادند تا مرکزی برای رهایی از این چالشهای سیاسی تاسیس کنند.

به گزارش حیات ,در واقع فکر تاسیس سازمانی برای نزدیکی دیدگاههای کشورهای عرب ابتدا در سال 1930 توسط «نوری سعید» نخست وزیر وقت حکومت پادشاهی عراق مطرح گردید، اما «ابن سعود» در عربستان به صورت رقیبی جدی در مقابل او عرض اندام کرد؛ حمایت انگلیس از ناسیونالیسم عربی که اعراب همواره بر ان تاکید دارند ، به این اندیشه قوت بخشید. سپس دولت وقت مصر به عنوان رقیب عراق و عربستان با دیدگاههای سیاسی اعراب همگام شد وزمینه تشکیل یک مرکز برای وحدت این اعراب فراهم گردید .در واقع اتحادیه عرب، نخستین سازمان بین‌المللی است که بین کشورهای عربی‌ درسال 1945 به ابتکار مصر تاسیس شد.طرح پیشنهادی مصر در اولین کنگره عربی توسط اعضای وقت این اتحادیه حاضر یعنی مصر، عربستان سعودی، عراق، سوریه، لبنان، یمن و اردن امضا و تایید شد و به زودی به تصویب مقامات داخلی این کشورها رسید.در واقع تشکیل اتحادیه عرب را می‌توان زاییده تجدید ناسیونالیسم ملت‌های عربی از یک‌سو و تایید دولت انگلستان در سال 1941 به وسیله «آنتونی ایدن»، وزیر خارجه وقت انگلیس از سوی‌ دیگر تلقی کرد، به عبارت دیگر در فاصله دو جنگ جهانی، جنبش‌های آزادی‌بخشی در جهان عرب شکل گرفتند که در مرحله اول خواهان استقلال کشورهای عربی بودند و در مرحله دوم خواستار وحدت و تشکیل حکومت واحد عربی بودند، به همین دلیل انگلیس در فوریه 1943 موافقت ضمنی خود را با تشکیل چنین اتحادیه‌ای اعلام کرد و سرانجام در نشست اسکندریه در مصر با امضای «موافقتنامه اسکندریه» اتحادیه عرب شکل گرفت.اهداف شکل‌گیری این اتحادیه/////////////////////////////////از اهداف راهبردی این اتحادیه برقراری آزادی ورهایی از سلطه بیگانگان و تحقق وحدت عربی عنوان شده‌ استدراین زمینه سال 1950 یک قرارداد دفاع متقابل شبیه پیمان دفاعی آتلانتیک شمالی، نیز بین دولت‌های عضو اتحادیه عرب به امضا رسید.در بررسی اجمالی عملکرد اتحادیه عرب نشان می دهدبا درنظرگرفتن اهداف تشکیل آن،در عمل چندان موفق نبوده است. و عملکرد ان طی تاریخ نه تنها نتوانست به وحدت دولت‌های عربی کمکی کند، بلکه در برخی موارد مانع وحدت بین آنها نیز شده که در این‌باره می‌توان به اتحاد کشورهای مصر، سوریه، لیبی و یمن اشاره کرد.اختلاف‌های شدید موجود بین رژیم‌های حاکم بر اعضای اتحادیه و اهداف و منافع متضادشان در امور داخلی و سیاست خارجی در واقع این اتحادیه را به سازمانی ناتوان و ضعیف تبدیل کرده است.آرمان‌های سیاسی اتحادیه عرب با این هدف شکل گرفت تا از منافع کشورهای عربی دفاع کند، اما پیش از هر چیز باید تاکید کرد، اتحادیه عرب برای تحقق این هدف طرح سیاسی خاصی داشته که در «مقابله» و «ستیز» خلاصه می‌شود، اما این طرح ابتدا موفقیتی درپی نداشت و نتوانست به اعراب مقابل اسرائیل که در 1948 اعلام وجود کردند، کمکی کند و طرح دفاع مشترک اعضاء نیز نتوانست در مقابل توسعه طلبی اسراییل مقابله کند.چنانچه در قبال وقایع سال‌های 1956 (بحران سوئز)، جنگ 1967 و 1973 اعراب و اسرائیل نیز چندان راهگشا نبود و کاری از پیش نبرد.از لحاظ نظامی نیز اقدامات اتحادیه در طول تاریخ تاسیس ان بسیار ناامید کننده بوده است. همچنین این اتحادیه به دلیل بحران‌های شدیدی که دامن‌گیر آن بوده، با مشکلاتی مواجه شده که موجب بروز شکاف‌هایی در آن گردیده است ، مثلا کشورهای عضو این اتحادیه همواره به مصر و همچنین به موضع‌گیری‌های سیاسی متفاوت اردن از اتحادیه، به دیده‌ی تردید نگریسته‌اند.انعقاد پیمان کمپ دیوید نیز بین کشورهای عرب شکافی عمیق بوجود آورد و مصر را از صف مقدم جبهه کارزار علیه اسرائیل جدا و او را در کنار این رژیم اشغالگر قرار داد.مقر اتحادیه عرب درسال 1977 از قاهربه دلیل امضای قرار داد کمب دیویدتوسط انور السادات به تونس انتقال یافت و کشورهای عرب تصمیم گرفتند، مصر را از اتحادیه اخراج کنند، ولی مجددا از سال 1984-1983 مصر به تدریج با کشورهای عرب روابطش را بهبود بخشید، طوری که مجددا اواخر دهه 1980 به اتحادیه بازگشت و مقر اتحادیه نیز در 31 اکتبر 1990 به قاهره انتقال یافتاز مواضعی سیاسی که اتحادیه عرب در قبال رخدادهای منطقه می گیرد چنین استباط می شود که این اتحادیه همواره براساس منافع گروه خاصی گام برمی دارد .برای مثال این اتحادیه در قضیه قیام مردم بحرین نه تنها بدنبال راهی برای برقراری ارامش در این کشور نبود بلکه ورود نیروهای نظامی عربستان برای کشتار مردم این کشور را نیز نادیده گرفت .درحالی‌که سازمان‌های بین المللی مانند اتحادیه اروپا، کمیساریای عالی حقوق بشر و دیگر سازمان‌های بین المللی موارد نقض حقوق بشر در این کشور را بررسی کردند از مردم این کشور نیز حمایت خود را اعلام کردند.این سیاست اتحادیه در قبال انقلاب مردم یمن نیز در پیش گرفته شد ودر قبال کشتار مردم این کشور توسط علی عبد الله صالح سکوت اختیار کرد.همچنین این اتحادیه کشورهای عضو که با سیاست ان همسو نباشند انها را از عضویت ساقط یا تعلییق می کند. نمونه بارز ان می توان به تحولات کشور سوریه اشاره کرد .به گفته برخی سیاستمداران در واقع چنین استباط می شود تصمیم وزیران خارجه کشورهای عضو اتحادیه درباره سوریه نشانه سلطه برخی کشورهای عربی بر این اتحادیه است .اکنون که قرار است نشست سران عرب عضو اتحادیه در بغداد برگزار شود این کشور نسبت به برگزاری ان ملاحظاتی دارد که از مهمترین انها ایجاد ساختار جدیدی برای ان وهمچنین افزودن بند مبارزه با تروریسم در پیش نویس مقدمات این اجلاس است.پس از سرنگونی صدام وهمچنین خروج نیروهای امریکایی از عراق برگزاری نشست سران اتحادیه عرب در این کشور می تواند بعنوان نقطه عطفی در تاریخ سیاسی عراق تلقی شود.اجلاس سران عرب قرار است 29 مارس (10 فروردین) در بغداد برگزار شود.

برچسب‌ها