به گزارش خبرنگار حیات، پژوهش پنج‌ساله بنیاد شهید و امور ایثارگران با عنوان «تأثیر آموزش مداخله‌های مثبت‌گرا بر افزایش شادکامی و رضایت از زندگی ایثارگران» نشان داد که یک بسته آموزشی ۱۰ جلسه‌ای کاملاً بومی‌سازی‌شده، می‌تواند رضایت از زندگی و میزان شادکامی جانبازان را افزایش دهد؛ در حالی که اثرات آن تا دو ماه پس از پایان جلسات نیز پایدار ماند. این پژوهش که سال ۱۳۹۸ به پایان رسید و نتایج نهایی آن اکنون به‌طور گسترده منتشر شده، اولین تجربه موفق کاربرد روانشناسی مثبت‌گرا ویژه جامعه جانبازی ایران است.
چرا جانبازان نیاز به «شادی» دارند؟
بیش از چهار دهه از پایان جنگ تحمیلی می‌گذرد، اما هزاران جانباز از جمله شیمیایی و قطع‌عضو همچنان با عوارض مزمن جسمی، افسردگی، اضطراب، احساس پوچی و کاهش شدید رضایت از زندگی روبه‌رو هستند. مطالعات پیشین بنیاد شهید نشان می‌داد چنین جانبازانی علائم افسردگی متوسط تا شدید و کاهش شدید رضایت از زندگی را تجربه می‌کنند.
در چنین شرایطی، پرسش اصلی این بود: آیا می‌توان به جای صرفاً «کم کردن درد»، به‌طور فعال «شادی و معنا» را در زندگی جانبازان افزایش داد؟ پاسخ این پرسش، تولد پژوهشی شد که امروز یکی از مهم‌ترین اسناد علمی حوزه سلامت روان ایثارگران به شمار می‌رود.
هدف پژوهش؛ تغییر پارادایم از «درمان آسیب» به «ساختن بهزیستی»
روانشناسی مثبت‌گرا مطالعه علمی تجارب و عواطف مثبت آدمی، توانمندی‌ها و فضیلت‌های شخصی، خوشنودی و شادکامی انسان است و هدف آن تامین سلامتی افراد و بهره‌مندی آنها از یک زندگی سالم است و سازه‌های روانشناسی مثبت‌گرا بر اساس امید، خوش‌بینی، رضایت از زندگی و شادکامی است.
بنابراین هدف اصلی پژوهش بررسی اثربخشی بسته آموزشی ۱۰ جلسه‌ای مداخله‌های مثبت‌گرا بر افزایش شادکامی) و رضایت از زندگی و کاهش نشانه‌های روانشناختی منفی در جانبازان بود و اهداف فرعی نیز بومی‌سازی کامل پروتکل مثبت‌گرا با فرهنگ ایرانی-اسلامی، سنجش پایداری اثرات تا دو ماه پس از مداخله بود.
جامعه و روش اجرا؛ دقیق، علمی و کاملاً واقعی
جامعه هدف ۴۰ نفر از جانبازان و ۴۰ نفر از همسران جانبازان و همسران شهدا بود که اسامی آنان در فهرست بنیاد شهید و امور ایثارگران سال ۹۷ وجود داشت.
جامعه هدف براساس شیوه نمونه‌گیری در دسترس به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند و بر اساس ملاک‌های ورود و خروج به پژوهش انتخاب شدند.
پرسشنامه شادکامی و رضایت از زندگی بر روی گروه نمونه قبل از شروع جلسات مداخله انجام گرفت سپس گروه آزمایش در ۱۰ جلسه آموزش مداخلات مثبت‌گرا شرکت کردند در حالی که گروه کنترل مداخله‌ای را دریافت نکردند، در پایان جلسات مداخله و در فاصله دو ماه بعد از جلسات(پیگیری) پرسشنامه‌ها برروی هر دو گروه آزمایش و کنترل دوباره اجرا شد.
در نهایت داده‌های به دست آمده از ۱۴ نفر از جانبازان و ۱۸ نفر از همسران جانبازان و همسران شهدا در تحلیل وارد شد.
برای تحلیل از تحلیل روند و تحلیل کوواریانس استفاده شد و طی ۱۰ جلسه دوساعته که هفتگی اجرا شد و دو بار اندازه‌گیری انجام گرفت؛ پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری دو ماهه در نتیجه محتوای دقیق ۱۰ جلسه بومی‌شده به شرح زیر بود:
۱. آشنایی با روانشناسی مثبت‌گرا و کشف نقاط قوت شخصیتی
۲. تمرین روزانه یادآوری «سه اتفاق خوب امروز»
۳. نوشتن نامه قدردانی به خانواده و همرزمان
۴. تمرین آگاهی و پذیرش خود و دیگران
۵. یافتن معنا و هدف والا در تجربه رنج و ایثار
۶. لذت بردن آگاهانه از لحظه‌های کوچک زندگی
۷. تقویت روابط اجتماعی، حمایت‌جویی و حمایت‌گری
۸. تعیین ارزش‌های زندگی و متعهد شدن برای رسیدن به اهداف مثبت
۹. پاسخدهی فعال و سازنده در ارتباط با خانواده و دوستان و همکاران
۱۰. عدم افزایش عواطف منفی و مراجعه به فرآیندهای حل مسئله
چرا این روش این‌قدر مؤثر بود؟
سه مکانیزم اصلی شناسایی شد:
۱. تغییر کانون توجه از «آنچه از دست رفته» به «آنچه هنوز باقی است»
۲. فعال‌سازی نقاط قوت شخصیتی فراموش‌شده
۳. ایجاد حس معنا و هدف والا از طریق اتصال تجربه رنج به ارزش‌های ایثار و مقاومت
جانبازان حق دارند دوباره لبخند بزنند
در واقع یافته‌های بدست آمده از این پژوهش نشان داد حتی پس از چهار دهه رنج، هنوز می‌توان در دل جانبازان گل امید و شادی کاشت البته این امر بر افزایش رضایت از زندگی همسران جانبازان و همسران شهدا تاثیر معناداری نداشت، بنابراین به نظر می‌رسد که روان‌درمانی مثبت‌گرا با تاکید بر علائم مثبت و فقط با افزایش احساس لذت، تقویت توانمندی‌ها و ویژگیهای مثبت فردی و استفاده از آنها در زندگی روزمره و افزایش احساس معنا هدفمندی در زندگی می‌تواند باعث کاهش علائم و نشانه‌های روانشناختی و افزایش شادکامی و رضایتمندی از زندگی شود.
روانشناسی مثبت‌گرا دیگر فقط یک رویکرد علمی نیست؛ برای جامعه ایثارگری ایران به یک ضرورت تبدیل شده است. مداخله‌های مثبت‌گرا؛ لذت، مجذب شدن و معنا را به‌وجود می‌آورند بر این اساس استفاده از آن در روان‌درمانی توجیه‌پذیر است. این پژوهش، اولین گام محکم و علمی در این مسیر روشن بود.
انتهای پیام/خ
نظر شما