به گزارش خبرنگار فرهنگی حیات، عملیات «بیت‌المقدس ۳» یکی از عملیات‌های محدود اما پربازده و پربازتاب آخرین ماه‌های جنگ بود که به‌دلیل طراحی درست، اجرای به‌موقع و شناخت از موقعیت منطقه‌ای، پشتیبانی و سازماندهی قوی، اهداف برنامه‌ریزی محقق شد.
زمینه‌های شکل گیری و طراحی عملیات
تجارب حاصل از سلسله عملیات‌های انجام شده در منطقه شمال غرب به‌ویژه عملیات بیت‌المقدس ۲، مبین وجود نوعی تناقض بود؛ بدین معنا به‌دلیل وجود دورنمای روشن نسبت به آینده، در صورت پیشروی در عمق خاک عراق و غافلگیر شدن دشمن نسبت به نیات و اهداف اساسی ایران در این منطقه، هرگونه «سرعت عمل» در شناسایی، طرح ریزی و اجرای عملیات می‌توانست مقدمات کسب پیروزی را با به‌دست آوردن موقعیت‌های مناسب فراهم سازد.
عملیات «بیت‌المقدس ۳» بر پایه تجزیه و تحلیل فرماندهان نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جریان عملیات بیت‌المقدس- ۲ که دو ماه پیش به انجام رسیده بود- طرح ریزی شد. اوضاع جوی منطقه کردستان عراق و بلندی‌های صعب‌العبور محور شمالی جنگ، همچنان نامناسب و سرد و یخبندان بود، ولی اهداف برجسته‌ای که در انجام این طرح پیگیری می‌شد، فرماندهان را برآن داشت تا پیش از فصل گرما و حضور دو چندان نیروهای دشمن در منطقه، تکلیف دو ارتفاع مهم و بلند را به منظور گسترش وضعیت جبهه خودی در شمال شرقی «سلیمانیه» روشن سازند.
این دو ارتفاع «الاغلو» و «گوجار» نام داشت، که دسترسی به هر یک، مستلزم دسترسی و تصرف دیگری بود. ضرورت اصل آفند و ایجاد زمینه‌های مناسب برای آزادسازی شهر و دشت «حلبچه» عراق، با اجرای عملیات «والفجر۱۰ » سبب شد تا این عملیات در سه محور، در تاریخ۲۴ اسفند ماه ۱۳۶۶ با رمز «یا موسی بن جعفر(ع)» آغاز شود.
سازماندهی رزمی عملیات
لشکر ۵ ماموریت داشت تا یال ۱ گوجار را از گرده هلکان تا پایان صخره‌ای تامین کند. لشکر ۳۱ نیز در زیر صخره‌ای با لشکر ۵ الحاق کند و سپس روی تنگه آمده و خاک‌ریز احداث کند. تیپ ۳۵ هم می‌بایست قبل از بریدگی یال گوجار روی یال اصلی و یال ۲ را تا حداقل ۳ کیلومتر جلوتر (محل جداشدن یال گاراده) و نیز تیپ ۱۲ قله گوجار و قسمتی از یال اصلی را تصرف و تأمین کند.
کیفیت وقوع و مراحل اجرایی عملیات
عملیّات بیت‌المقدس ۳ در ساعت یک بامداد تاریخ ۱۳۶۶/۱۲/۲۴ با رمز مقدس «یاموسی‌بن‌جعفر(ع)» و با هدف آزادسازی ارتفاعات شمال سلیمانیه و پاسخ به شرارت‌های عراق در بمباران مناطق مسکونی، در منطقه عمومی استان سلیمانیه عراق آغاز می‌شود.
زمان آغاز عملیات، ساعت یک بامداد بیست و سوم اسفند، تعیین شده بود. نیروها از حوالی غروب تدریجاً از مقر خود در دشت هرمدان به سوی نقاط رهایی حرکت کردند. در این حال وضعیت جوی نیز رو به تغییر نهاد و تدریجاً بارش برف آغاز شد. مه غلیظ منطقه را پوشانده و موجب محدودیت دید رزمندگان شده بود که همراه با سرمای شدید و حرکت به سمت قله گوجار سختی شدیدی را به آنها تحمیل می‌کرد؛ طوری‌که نیروهای تیپ ۱۲ قائم (عج) مسیر را گم کردند.
سرانجام به رغم دشواری‌های موجود، نیروها در تمامی محورها آمادگی خود را برای اجرای عملیات اعلام کردند و در ساعت یک بامداد عملیات با رمز مبارک «یا موسی بن جعفر(ع)» آغاز شد. نخست نیروهای تیپ ۱۲ و سپس نیروهای لشکر۳۱ با دشمن درگیر شدند. نیروهای لشکر ۵ و تیپ ۳۵ همچنان دچار مشکل بوده و به رغم گذشت نیم ساعت از آغاز عملیات، هنوز با دشمن درگیر نشده بودند.
در ساعت ۳:۱۰ دقیقه بامداد، نیروهای لشکر ۳۱ اعلام کردند که ماموریت خود را به‌طور کامل انجام داده‌اند. در نزدیکی صبح، لشکر ۵ پس از درگیری با دشمن اعلام کرد که هدف خود را با تصرف هلکان تامین کرده و درگیری روی صخره‌ای ادامه دارد. تیپ ۱۲ قائم که مسیر خود را گم کرده بود، پس از روشن شدن هوا قله گوجار را تصرف و تامین کرد. نیروهای دشمن در سنگرهای روی گوجار همگی یخ زده بودند و لذا تصرف و پاکسازی آن سنگرها به سهولت انجام گرفت. نظر به اینکه تصرف گرده هلکان دچار مشکل شده بود، از نیروهای ۱۲ قائم (عج) برای کمک به لشکر ۵ نصر استفاده شد.
در زمانی که اهداف هنوز به طور کامل تصرف و تامین نشده بود، اخبار واصله از شنود دشمن به قرارگاه نجف حاکی از انتقال نیروهای کماندویی سپاه پنجم به منطقه و آمادگی آنها برای پاتک بود. با روشن شدن هوا، یگان‌های مستقر روی گوجار تیپ ۳۵ و تیپ ۱۲ درخواست هلی کوپتر کردند تا مجروحان تخلیه شوند و تدارکات و مهمات برای آنها ارسال شود ولی محدودیت در تعداد هلی کوپتر و فقدان تور برای اسلینک مهمات و تدارکات مانع از تامین درخواست یگان‌های مذکور شد.
با گذشت زمان همچنان تلاش برای تصرف مجدد گرده هلکان و صخره‌ای متوقف شده و دشمن نیز با توجه به خلاء موجود بین تیپ ۳۵ و لشکر ۳۱ فشار خود را در این محور متمرکز کرده بود. در چنین موقعیتی، تیپ ۱۲ از یال یک گوجار به سمت یال ۲ پیشروی کرد. تخلیه مجروحان و اسلینک مهمات و تدارکات با استفاده از هلی کوپتر مهمترین مشکل یگان ها در روز اول بود که کماکان لاینحل باقی ماند.
در شب دوم عملیات، قرار شد نیروهای تیپ ۳۵ با سرازیر شدن به طرف چپ تا نزدیک گرده هلکان را تصرف و پاکسازی کنند، لشکر ۵ نیز با استفاده از موقعیت تیپ ۳۵، عملیات خود را از آخرین حد تصرف شده به سمت چپ ادامه دهد و با گذشتن از گرده هلکان به سمت صخره ای، در پایین صخره ای با لشکر ۳۱ الحاق کند. ساعت ۲۱ شب ۱۳۶۶/۱۲/۲۳ عملیات شب دوم آغاز شد، ولی موفقیتی به دست نیامد و تنها لشکر ۵ نصر یکی از تپه های کوهان شتری نرسیده به گرده هلکان را به تصرف خود درآورد.
همزمان با آغاز عملیات در شب دوم، دشمن به گلوله باران شیمیایی در شیارهای دشت هرمدان که عقبه یگان‌ها بود، اقدام کرد. این مساله بر تعداد مجروحان و مشکلات انتقال آنها افزود. عملیات شب سوم در ساعت یک بامداد ۱۳۶۶/۱۲/۲۵ آغاز شد. لشکر ۳۱ عاشورا اهداف خود در صخره‌ای را تصرف کرد. لشکر ۵ نصر گرده هلکان را تصرف و تامین کرد و تنها راهکار زیر گرده هلکان همچنان مساله داشت و با الحاق نیروها در این منطقه در حدود ساعت ۳:۳۰ بامداد، معضل موجود برطرف شد.
رزمندگان نیروی زمینی سپاه پاسداران تحت امر قرارگاه نجف با حمایت مؤثر هوانیروز از محور شمال به سمت جنوب و در عمق ۶۵ کیلومتری خاک عراق به نیروهای دشمن هجوم می‌برند و با درهم‌کوبیدن پایگاه‌ها و محل استقرار دشمن، موفق می‌شوند در نخستین ساعات عملیّات، ارتفاعات اصلی گوجار و هلگان را به تصرف درآورند.
رزمندگان اسلام در این حمله موفّق، پس از کشته و زخمی کردن صدها تن از نیروهای عراقی روستاهای گواراده را آزاد می‌کنند و همچنین موفق می‌شوند، پس از عبور از رودخانه‌های کاناگوری، کان‌خان، گواراده، کانی‌داوود و ملکان، در ۲۰ کیلومتری شهر سلیمانیه استقرار یابند.
در این تهاجم، علاوه بر انهدام مقادیر قابل توجهی ادوات سنگین و نیمه‌سنگین دشمن، تداد ۱۰۰۰ تن از نفرات دشمن کشته و زخمی می‌شوند و تداد ۶۰ تن از آنها به اسارت درمی‌آیند. همچنین تیپ ۶۰۴ پیاده عراق از سپاه یکم منهدم و یک فروند هواپیما هدف قرارگرفته و سرنگون می‌شود. رزمندگان نیروی زمینی سپاه‌پاسداران در مرحله دوم این عملیّات با تاریک شدن هوا، هجوم گسترده خود را علیه نیروهای دشمن آغاز می‌کنند، و طی نبردی بی‌امان، ارتفاعات ۱۴۶۰، ۱۴۹۰، ۱۵۲۶، ۱۶۸۰، ۱۷۸۷ را آزاد و پل ارتباطی ارتفاعات اولاغلو و سلسله جبال گوجار را تحت کنترل درمی‌آورند.
واحدهای توپخانه، ضدزره و خط شکنان سپاه اسلام، طی این مرحله از عملیّات تعداد دیگری از نیروهای دشمن را به هلاکت می‌رسانند و تعدادی را نیز اسیر می‌کنند. حجم آتشباری قوای اسلام به قدری است که دشمن نمی‌تواند نیروهای پراکنده خود را برای تحرکات و اقدامات بعدی جمع‌آوری کند. ساعت 1 بامداد نیروها علی‌رغم همه مشکلات و دشواری‌های نبرد زمستانی، توانستند با هدایت قرارگاه «نجف» و همزمان با اجرای عملیات «والفجر۱۰» در حلبچه، اهداف مورد نظر را تصرف و تأمین کنند.
با وجود آنکه رزمندگان از غروب روز پیش، بتدریج از مقر خود در دشت «هرمدان» به سوی نقاط رهایی حرکت کرده و دچار خستگی راه شده بودند؛ همچنین با توجه به بارش برف و حادث شدن یک مه غلیظ بر منطقه و دامنه‌ها، توانستند قله گوجار را آزاد کنند. نیروهای عراقی مستقر روی این قله همگی در سنگرهایشان یخ زده بودند و بنابراین پاکسازی مواضع آسان صورت گرفت.
در روز دوم عملیات اطلاع حاصل شد که نیروهای تازه وارد کماندویی سپاه پنجم ارتش عراق، قصد دارند به منطقه آزاد شده پاتک کنند، اما علی‌رغم پاتکهای پیاپی و سنگین آنها و نیز مشکلات در ارسال کمک و مهمات و تخلیه مجروحان و شهدا در مواضع خودی، تلاش‌های دشمن و بمباران‌های شیمیایی هواپیماهای عراقی بی‌نتیجه ماند و در مجموع، با سه شبانه روز درگیری و نبرد سخت با طبیعت خشن و مشکلاتی ناشی از پشتیبانی هوانیروز و نیروهای دشمن، اهداف مورد نظر محفوظ ماند.
نتایج و دستاوردهای عملیات
در عملیات بیت‌المقدس۳ ، منطقه‌ای به وسعت۴۰ کیلومتر مربع از خاک عراق آزاد و یک فروند هواپیما، تیپ ۶۰۴ پیاده از سپاه یکم دشمن و شماری سلاح سنگین و نیمه سنگین منهدم و بیش از ۱۱۸۰ نفر از نیروهای دشمن کشته و زخمی و اسیر شدند.
مناطق و تأسیسات آزاد شده:
سلسله ارتفاعات گوجار
ارتفاعات ۲۰۸۰ ملکان
ارتفاعات سه‌گانه هلگان
روستاهای گواراده و سومر
قطع یال ارتباطی گوجار به اولاغلو
تجهیزات منهدم‌شده دشمن:
یک فروند هواپیما
مقادیر زیادی سلاح سنگین و نیمه‌سنگین
یگان‌های منهدم‌شده دشمن:
تیپ ۶۰۴ پیاده از سپاه یکم
غنایم:
تعداد زیادی سلاح سبک و نیمه‌سنگین
تعداد کشته و زخمی دشمن:
بیش از ۱۱۰۰ نفر
تعداد اسرا:
بیش از ۸۰ نفر
خلاصه گزارش عملیات
نام عملیات: بیت المقدس۳
رمز عملیات: یا موسی بن جعفر (ع)
منطقه عملیاتی: شمال استان سلیمانیه کردستان عراق – عمق خط شمالی جبهه دشمن
محدوده زمانی عملیات: ۱۳۶۶/۱۲/۲۳
مدت اجرا: 3 روز
هدف عملیات: آزادسازی ارتفاعات شمال سلیمانیه عراق، گسترش وضعیت خطوط خودی در شمال شرقی سلیمانیه عراق و تصرف دو ارتفاع الاغلو و گوجار
نیروهای عمل کننده: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
تلفات عراق: کشته و مجروح ۱۳۰۰ نفر و اسیر ۱۰۰ نفر
ارگان‌های عمل‌کننده: نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
نتایج حاصله از عملیات: سلسله ارتفاعات گوجار، ارتفاعات ۲۰۸۰، ملکان و ارتفاعات سه‌گانه‌ی هلگان، روستاهای گواراده و سومر، قطع پل ارتباطی گوجار به اولاغلو به‌دست رزمندگان اسلام افتاد. تیپ ۶۰۴ پیاده‌ی سپاه یکم عراق در عملیات منهدم شد.
تعداد شهدا: ۱۶ شهید
در یک جمع بندی، طی این عملیات، رزمندگان نیروی زمینی سپاه پاسداران تحت امر قرارگاه نجف با حمایت مؤثر هوانیروز از محور شمال به سمت جنوب و در عمق ۶۵ کیلومتری خاک عراق به نیروهای دشمن هجوم می‌برند و با درهم‌کوبیدن پایگاه‌ها و محل استقرار دشمن، موفق می‌شوند در نخستین ساعات عملیّات، ارتفاعات اصلی گوجار و هلگان را به تصرف درآورند.
رزمندگان اسلام در این حمله، پس از کشته و زخمی کردن صدها تن از نیروهای عراقی روستاهای گواراده را آزاد می‌کنند و همچنین موفق می‌شوند پس از عبور از رودخانه‌های کاناگوری، کان‌خان، گواراده، کانی‌داوود و ملکان، در ۲۰ کیلومتری شهر سلیمانیه استقرار یابند.
در این تهاجم، علاوه بر انهدام مقادیر قابل توجهی ادوات سنگین و نیمه‌سنگین دشمن، تداد ۱۰۰۰ تن از نفرات دشمن کشته و زخمی می‌شوند و تداد ۶۰ تن از آنها به اسارت درمی‌آیند. همچنین تیپ ۶۰۴ پیادة عراق از سپاه یکم منهدم و یک فروند هواپیما هدف قرارگرفته و سرنگون می‌شود.
بازتاب این عملیات چه در سطح داخلی و چه بین المللی بسیار چشمگیر بوده و شدت پیشروی‌های رزمندگان اسلام در جبهه شمال غرب و سلیمانیه عراق و روند آزادسازی مناطق آن از عملیات نصر ۷ و فتح خورمال و نزدیک شدن به سد استراتژیک دربندی خان تا بیت المقدس ۳ و پیوستن معارضان کرد عراقی و عموم مردم ستمدیده کردستان به سپاهیان نور، موجب سبعیت‌های دیوانه‌وار و وحشیانه صدامیان شد.
به‌گونه‌ای که در کمتر از یک ماه، جهان سلطه و استکبار به سرکردگی آمریکا، عزم خود را جزم کرد تا موازنه قوا و معادله جبهه‌ها را با پشتیبانی مالی- تسلیحاتی رژیم بعثی تغییر داده و حوادثی رقم بخورد که نهایتا به قبول قطعنامه ۵۹۸ از سوی ایران منتهی شد.
نظر شما