به گزارش خبرنگار اجتماعی حیات، تالاب گاوخونی به عنوان یکی از تالاب های مشهور در جلگه مرکزی ایران، در جنوب شرقی استان اصفهان قرار دارد. این تالاب که از رودخانه زاینده رود تغذیه می شود مدت زمانی طولانی پناهگاه بسیاری از پرندگان مهاجر بود اما به علت نوسانات و تغییراتی در مواقع خشکسالی و از همه مهمتر عدم برنامه و مدیریت صحیح، 99 درصد این تالاب مهم کشور خشک و عاری از هرگونه آب شده است.

درست است که در محیط پیرامون تالاب گاوخونی محلی برای سکونت وجود ندارد و نزدیک ترین آبادی به این تالاب در فاصله حدود 23 کیلومتری آن قرار دارد اما خشک شدن این تالاب مانند سایر دریاچه ها و تالاب های کشور تهدید بزرگی برای آینده کشور تلقی می شود.

عدم تخصیص حقابه تالاب گاوخونی باوجود بارش های مطلوب

با وجود اینکه تالاب گاوخونی در اقلیم گرم، خشک و بادی واقع شده است اما این تالاب سالیان سال مملو از آب بود به نحوی که بیش از 80 الی 85 درصد آب این حوزه در بخش کشاورزی مصروف می شد. اما قصه به اینجا خلاصه نشد و اضافه شدن کشت سوم در بخش کشاورزی طی دو سال گذشته سبب تسریع در خشک شدن این تالاب حیاتی کشور شد.

اگر برای مرگ غم انگیز تالاب گاوخونی به دنبال قربانی باشیم، قطعا وزارت نیرو به علت عدم تخصیص حقابه این تالاب از متهمان اصلی است. با وجود اینکه در دو سال متوالی 97 و 98  وضعیت بارندگی در کوهرنگ بسیار مناسب ارزیابی شد حتی قطره ای از آب باران به تالاب گاوخونی وارد نشد!

در واقع خشکی زاینده رود و تالاب گاوخونی به یکی از معضلات همیشگی استان اصفهان تبدیل شده است. 

استان اصفهان چرا یکباره خشک شد؟ 

از اوایل دهه 90، نمایندگان و مسئولان استانی اصفهان نسبت به برداشت بیش از حد آب زاینده رود توسط کارخانه فولاد مبارکه معترض شدند. چراکه این کارخانه با احداث خط لوله انتقال آب از قسمت علیای منطقه نکوآباد اقدام به برداشت آب از زاینده رود کرده است.

حسن کامران نماینده وقت مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی طی نطقی در صحن علنی مجلس خطاب به وزیر نیرو گفت " آقای چیت چیان حرام بودن عدم پرداخت حق آبه کشاورزان از سوی آیت الله العظمی مظاهری اعلام شده است!"

در واقع همه فولادسازان به آب احتیاج دارند. آنان با حرارت دادن ترکیبات سنگ آهن، تا حدود ۲۰۰۰ درجه سانتیگراد، آهن مذاب را در بخش ریخته گری خود به آهن جامد تبدیل می کنند.  به همین خاطر خنک شدن آهن جامد در فولاد مبارکه نیاز به آب دارد ولی عمده ترین بخش نیاز صنعت فولاد به آب، هنگامی است که این نوارها (آهن های جامد) به محصول نهایی تبدیل می شود.

پرسشی که سالهاست ذهن بسیاری از شهروندان اصفهانی و به تبع مردم کشور را به خود درگیر کرده این است که صنعت آب بری نظیر فولاد چرا باید در استانی احداث شود که در فلات خشک قرار گرفته است؟

عده ای هدف از احداث این کارخانه در استان اصفهان را توسعه بخشیدن به ذوب آهن اصفهان تلقی می کنند اما این امر مهم را نباید نادیده گرفت که طبیعت ما هیچگاه نباید قربانی صنعت شود. صنعت همانقدر که می تواند نجات دهنده یک کشور باشد به همان اندازه نیز به علت موقعیت سنجی اشتباه می توانند سبب نابودی زیست بوم یک منطقه شود.

اکنون یکی از مشکلات عمده استان این است که کارخانه فولاد تنها کارخانه صنعتی شهر نیست که نیاز جدی به آب دارد بلکه ذوب آهن، پتروشیمی و ... نیز احتیاج به آب دارند در حالی که اصفهان با بحران جدی کم آبی رو به رو است. درحالیکه این شهر می توانست باتوجه به قطب توریستی بودن توسط گردشگران درآمد کلانی به دست آورد و در عوض کارخانه فولاد و... در استان دیگری ایجاد و توسعه یابد. 

حمله گرد و غبار به ۵ استان کشور با خشک شدن صددرصدی تالاب گاوخونی 

اثرات زیست محیطی خشک شدن تالاب گاوخونی منحصر به طبیعت اطرافش نخواهد بود و به باور کارشناسان این حوزه اگر گاوخونی احیا و سیراب نشود در آینده ای نزدیک 5 استان کشور و حتی پایتخت را گرد و غبار فرا می گیرد و باتوجه به اینکه برخی صنایع این استان، فاضلاب خود را در این تالاب رها می‌کرده‌اند درصورت خشکی 100 درصدی، ریزگردهایی که از سطح تالاب در آسمان به حرکت درمی‌آید، حاوی ذرات فلزی و نمک زیادی خواهد بود که این ریزگردها نه تنها برای حیات مردم خطرناک است، بلکه محیط زیست کشور را تحت تأثیر ناگوارترین حوادث قرار می دهد.

به گزارش حیات، براساس تصاویر ماهواره‌ای و گزارش‌های محلی روند خشک شدن این تالاب با شدت و سرعت ادامه دارد و تالاب گاوخونی به زودی به یکی از کانون های ریزگرد کشور تبدیل می شود و شاهد فرونشت های ممتد زمین در این فلات مرکزی خواهیم بود.

حقیقت تلخی که متاسفانه هیچگاه به آن توجه نمی شود این است که خشکسالی صرفا جهت ایجاد فرونشست زمین و بروز گرد و غبار نمی شود با خود بیماری های متعددی را به دنبال دارد.

شیوع بیماری سالک‌ سوغاتی جدید اصفهان پس از بروز خشکسالی

به گفته کارشناس بیماری سالک مرکز بهداشت استان اصفهان، خشکسالی و ترسالی دو لبه تیغ گسترش بیماری سالک است و تنها در نیمه نخست سال گذشته حدود ۱۵۰ کانون آندمیک بیماری سالک در استان اصفهان شناسایی شده است‌ که ۹۱ کانون آن جزو مناطق اصلی و مهم شیوع سالک است.

با پدیده خشکسالی یا ترسالی، جوندگان و ناقلان بیماری برای تأمین آب و غذای موردنیاز از محیط‌های بیابانی به مکان‌های زندگی انسان منتقل می شوند و همین امر تکثیر پشه ناقل این نوع بیماری در محیط های زندگی شده و آمار گزش به سرعت بالای می رود.

در یک کلام شهر اصفهان که از قدیم مشهور به نصف جهان بود در خطر نابودی قرار دارد و باید تلاش کنیم با تصویب یک برنامه مدیریت جامع رودخانه زاینده رود و تالاب گاوخونی را از خطر خشکسالی نجات دهیم و پیش از اینکه این شهر زیبا به اهواز دیگری تبدیل شود به احیای آن بشتابیم.

شایان ذکر است؛ نابودی و مرگ تدریجی دریاچه ها و تالاب‌های ایران هم‌اکنون به یک موضوع جدی کشور تبدیل‌شده و محو شدن دریاچه‌های ارومیه، هامون، کافتر، بختگان، مهارلو، طشک و برخی دیگر از تالاب‌ها از نقشه ایران خطر جدی برای محیط زیست ایران تلقی می شود.

گزارش: بهاره بهرامی