به گزارش خبرنگار اقتصادی حیات؛ «میدان گازی آرش»، از جمله میدان‌های گازی ایران است که در شمال خلیج فارس و در استان بوشهر واقع شده و از میادین مشترک ایران با کشورهای کویت و عربستان سعودی به شمار  می‌رود. عربستان و کویت این میدان گازی را به نام میدان گازی «الدوره» نامیده می‌شود.

بر اساس مرزهای آبی مورد قبول ایران ۴۰ درصد از میدان آرش در آب‌های ایران و ۶۰ درصد آن در منطقه مشترک کویت و عربستان قرار دارد که در سال‌های گذشته شرکت ملی نفت ایران برای تعیین میزان ذخایر میدان گازی آرش، یک حلقه چاه اکتشافی به نام «چاه شماره یک آرش»، در آن حفاری کرده و  بهره‌برداری از آنرا در سال ۱۳۹۱ آغاز کرد.

از آن‌ جایی که مسئولان نفتی ایران، اولویت کاری خود را توسعه میادین نفت و گازی مشترک عنوان کرده‌ بودند؛ به نظر می‌رسید که بتوان شاهد آغاز عملیات ‌توسعه‌ای و بهره‌برداری از میدان مشترک گازی آرش بود. مدیر عامل شرکت نفت فلات قاره ایران نیز در این خصوص، با اشاره به‌ این ‌که کویت‌ عملیات توسعه خود را در میدان آرش آغاز کرده، گفته بود که عملیات اجرایی میدان مشترک گازی آرش که در جنوب غربی جزیره خارگ و بین مرزهای سه کشور ایران، کویت و عربستان قرار گرفته است، در  سال ۱۳۹۰ از سوی طرف ایرانی آغاز خواهد شد و تولید گاز از این میدان، اواخر آن سال یا اوایل سال ۱۳۹۱ محقق خواهد شد.

کویت ایران را به شکایت در مجامع بین‌المللی تهدید کرد!

بر این اساس در سال ۲۰۰۱ پس از آنکه ایران عملیات اکتشاف در میدان آرش را آغاز کرد، کویت بلافاصله ایران را به شکایت در مجامع بین‌المللی تهدید کرد و در ادامه پس از سفر امیر کویت به تهران در دوره ریاست جمهوری «محمد خاتمی»، ایران فعالیت‌های اکتشافی در این میدان گازی را متوقف و از سکوی ساخته شده این میدان، در میادین دیگر استفاده کرد.

در مارس ۲۰۲۲ کویت و عربستان سعودی قراردادی برای تقسیم منابع میدان گازی آرش امضا کردند که اعتراض ایران را برانگیخت. در پاسخ به این اعتراض، وزیر خارجه کویت اعلام کرد که میدان گازی آرش، یک میدان سه‌جانبه بین کویت، عربستان و ایران است. همچنین در ژوئن ۲۰۲۲ وزیر نفت ایران اعلام کرد که ایران به زودی بهره‌برداری از این میدان گازی را آغاز خواهد کرد.

با توجه به این که از میان کشورهای حوزه خلیج فارس تنها قطر گاز کافی برای تامین نیاز داخلی خود را دارد، کویت و سایر کشورهای عربی خلیج فارس به شدت نگران افزایش شدید مصرف گاز خود هستند؛ چرا که منابع نفتی این کشورها به تنهایی برای تامین انرژی مورد نیاز آن‌ها کافی نیست. به همین دلیل کشور کویت فعالیت‌های اجرایی خود را در میدان مشترک گازی آرش زودتر آغاز کرد.

نیمی از میدان آرش متعلق به ایران است

با وجود این که میدان آرش از سال ۱۹۶۰ کشف شده، اما به دلایل متعددی بهره‌برداری از آن برای کشورمان تاکنون به تاخیر افتاده است. اختلافات از جایی شروع شد که کویت مدعی شد ذخایر گاز منطقه‌ای که ایران برای حفاری انتخاب کرده، با یکی از میادین آنها به نام «الدوره» مشترک است و با تهدید به شکایت از ایران به نهادهای بین‌المللی، ایران را مجبور به متوقف کردن ادامه فعالیت‌ها خود در این میدان کرد. بعد از قبول مشترک بودن این میدان بین دو کشور ایران و کویت، تعیین میزان سهم دو کشور مورد بحث واقع شد. طرف ایرانی معتقد بود که نیمی از میدان آرش متعلق به ایران است، در حالی که طرف کویتی مدعی مالکیت بیش از ۵۰ درصدی از این میدان است. البته هنوز هم بحث اصلی بین دو کشور در این زمینه ادامه دارد و اکنون گروه های کاری متخصص در این خصوص در حال مذاکره هستند.

از سوی دیگر علاوه بر اضافه شدن کشور مدعی عربستان به جمع صاحبان میدان آرش، اختلاف کویت و عربستان بر سر مسیر خط لوله انتقال گاز تولیدی از این میدان گازی نیز از دیگر دلایل عقب افتادن اجرایی شدن این پروژه شد. البته با این وجود، ریاض و کویت در سال ۲۰۰۰ میلادی به توافقی دو جانبه در باره مرز آبی میان دو کشور دست یافتند.

در این خصوص یک مقام وزارت خارجه عربستان سعودی به خبرگزاری رسمی این کشور (واس) اعلام کرد که عربستان سعودی و کویت به تنهایی دارای حق حاکمیت کامل برای بهره برداری از ثروت در آن منطقه هستند. این منبع که نامش فاش نشده، گفته است که عربستان سعودی درخواست‌های قبلی خود را از تهران برای آغاز مذاکرات در خصوص تعیین مرزهای شرقی منطقه دریایی تقسیم شده بین عربستان و کویت را بر اساس احکام حقوق بین الملل تکرار می‌کند.

وزارت خارجه کویت منکر حق ایران در میدان گازی آرش شد

وزارت خارجه کویت هم دوشنبه ۱۲ تیرماه، منکر حق ایران در میدان گازی آرش شده و گفته بود که منطقه دریایی که میدان گازی آرش در آنجا واقع است در آب‌های سرزمینی کشور کویت است و ثروت طبیعی آن بین کویت و عربستان سعودی مشترک است.

خبرگزاری کویت به نقل از یک مقام وزارت خارجه کویت آورده بود که تنها دو کشور کویت و عربستان سعودی در ثروت طبیعی میدان الدره شریک هستند و کویت بار دیگر از طرف ایرانی می خواهد که مذاکرات بر سر ترسیم مرزهای دریایی کویت و عربستان سعودی با تهران را آغاز کند که در همین خصوص بحث‌های رسانه‌ای درباره میدان گازی آرش بین ایران، کویت و عربستان سعودی طی روزهای اخیر بالا گرفته است.

به دنبال امضای سند قرارداد بهره‌برداری از میدان آرش از سوی کویت و عربستان سعودی؛ مسئولان حوزه نفت ایران طی ماه‌های اخیر بارها ضمن تاکید بر حقوق ایران در میدان گازی آرش بر لزوم مذاکره برای تعیین مرزها و در غیر این صورت تدارک ساز و کار برای آغاز حفاری و بهره برداری از این میدان خبر داده‌اند.

بین ایران و کویت مرزهای تحدید نشده‌ای وجود دارد

وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران سال گذشته تاکید کرده است که بین ایران و کویت مرزهای تحدید نشده‌ای وجود دارد که باید تحدید حدود شود و پیش از تحدید حدود نباید در میدان آرش بهره‌برداری انجام شود.

در همین راستا کمیته دائم مشترک کویت و عربستان، تسریع روند اقدامات در پروژه های نفتی مرتبط با مناطق مشترک را بررسی کرد و نشست کمیته مشترک کویت و عربستان در پی به وجود آمدن اختلافات با ایران بر سر میدان گازی الدره (آرش) برگزار کرد، آخرین تحولات مربوط به عملیات مشترک از جمله در منطقه الوفره و الخفجی و عملیات نفتی در منطقه مشترک زمینی و دریایی در این کمیته بررسی شد.

دعوت ریاض از تهران برای ترسیم مرزها

این منبع سعودی گفت که ریاض بار دیگر از ایران دعوت می کند که بر اساس قوانین بین المللی، مذاکرات در خصوص ترسیم مرزها در آن منطقه را آغاز کند. سعد البراک، معاون نخست وزیر و وزیر نفت کویت در ادعایی عجیب گفت که کشورش به طور کامل مواضع و اقدامات ایران در این خصوص را نمی‌پذیرد.

وی مدعی شد که میدان گازی آرش یک منبع و ثروت طبیعی برای عربستان و کویت است و تا زمان ترسیم مرزهای دریایی هیچ طرف دیگری در آن حق ندارد. وی گفت که عربستان و کویت توافق نظر دارند که یک طرف مذاکره هستند و از ایران می خواهیم که ابتدا به ترسیم مرزهای دریایی بین المللی پایبند باشد.

آغاز عملیات حفاری میدان گازی آرش

جواد اوجی، وزیر نفت ایران نیز فروردین ماه ۱۴۰۱ با انتشار مطلبی در این خصوص اعلام کرد که مطالعات جامع میدان مشترک آرش با حفاری چاه اکتشافی و انجام لرزه‌نگاری تکمیل شده است و به‌زودی با نصب جکت (پایه) عملیات حفاری در این میدان آغاز خواهد شد. گرچه ما مایل به مذاکره و همکاری برای توسعه میدان‌های مشترک هستیم اقدامات یکجانبه، مانع طرح مذکور نخواهد گردید».

این اظهارات وزیر نفت نشان می‌داد ایران از این پس قرار نیست مثل سال‌های گذشته، نظاره‌گر تقسیم منابع گازی ایران در میدان مشترک آرش، بین کویتی‌ها و سعودی‌ها بماند و بعد از ۲۲ سال وقفه در توسعه میدان گازی آرش، بار دیگر اقدامات توسعه‌ای را برای برداشت گاز از این مخزن مشترک، آغاز می‌کند؛ اما در یک‌سال گذشته نیز اتفاق مؤثری در میدان آرش از سوی ایران رخ نداد.

عدم برنامه‌ریزی ایران در میدان گازی آرش!

از سوی دیگر اخیرا مصطفی نخعی،سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با اشاره به مواضع کشورهای کویت و عربستان پیرامون میدان مشترک گازی آرش، بیان کرد که ما میدان‌های مشترک زیادی با کشورهای همسایه داریم و در همه برنامه‌های توسعه‌ کشور نیز بر توجه و تمرکز نسبت به میادین مشترک تاکید شده است. عدم برنامه ریزی و تمرکز ما در تمامی سال‌های گذشته در میدان گازی مشترک آرش باعث شده تا  عملا کشورهای رقیب ما میدان دار شوند و برای توسعه آن وارد عمل شوند اما متاسفانه ما کار خاصی در این خصوص انجام ندادیم. بنابراین اشکال اول به مسئولین کشور ما بازمی گردد چرا که در طول سال‌های گذشته تمرکز و فعالیت خاصی در توسعه میدان مشترک گازی آرش نداشتیم.

وی در ادامه اظهار کرده بود که تقریبا ۶۰ سال از کشف این میدان مشترک می‌گذرد و منابع بسیار ارزشمند گازی، تا حدودی میعانات گازی و مقدار کمی نفت هم در این میدان مشترک وجود دارد. ما باید در سال‌های گذشته اختلافات خود را با کشورهای رقیب در میدان گازی مشترک آرش حل  می کردیم و برای توسعه آن برنامه ریزی می‌کردیم اما متاسفانه برای این کار اقدامی انجام نداده‌ایم.

به گفته نماینده مردم نهبندان در مجلس شورای اسلامی،با وجود تمامی شرایط مطرح شده واضح است که ایران از منافع خود در میدان آرش به هیچ عنوان کوتاه نمی‌آید. این میدان متعلق به همه ملت و کشور و این نسل و نسل‌های آینده است.

محمد ایرانی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در کویت نیز پیش از این در اظهاراتی اعلام کرده بود که ایران آماده از سرگیری مذاکرات با کویت در خصوص میدان گازی الدره(آرش) است.

وی گفت که حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران اخیرا در تماسی تلفنی با احمد ناصر المحمد الصباح، همتای کویتی خود در همین خصوص رایزنی کرده است.

اخیرا سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز اعلام کرد که کشورمان آماده از سرگیری مذاکرات با کویت است.

روابط دوجانبه ایران و کویت در بهترین وضعیت است

از سوی دیگر سفیر کشورمان با تاکید بر اینکه روابط دوجانبه ایران و کویت در بهترین وضعیت است گفت: این فضای مثبت، زمینه را برای بحث و رایزنی درخصوص میدان گازی الدره و رسیدن به راه حل فراهم می‌کند.

وزارت امورخارجه عربستان پیش از این با انتشار بیانیه‌ای ادعاهای خود درباره میدان مشترک گازی الدره (آرش) را تکرار کرده و خواستار گفت‌وگو با ایران برای تعیین مرز شرقی این منطقه شده بود.

مرزهای جدید تحدید می‌شوند؟

در روز گذشته ۲۰ تیر ۱۴۰۲، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان با اعلام موضع در این خصوص  بیان کرد که موضوعات مربوط به تحدید حدود دریایی و بهره‌برداری از منابع هیدروکربوری مشترک، با مدنظر قرار دادن منافع مشترک و اصل حسن همجواری با کلیه همسایگان از جمله کویت، همواره مورد توجه جمهوری اسلامی ایران بوده و سیاست دولت سیزدهم مبتنی بر گفتگو، همکاری و مشارکت است و مسائل فی‌مابین در این چارچوب دنبال خواهد شد.

به گزارش حیات، گفتنی است که میدان گازی آرش- الدره در جنوب‌غربی جزیره خارک و در جنوب میدان نفتی فراساحلی ابوذر در آب‌های مرزی بین ایران و منطقه سابقا بی‌طرف بین کویت و عربستان واقع شده است.

گزارش: معصومه غفاری

انتهای پیام/