به گزارش حیات، براساس گزارش‌های رسمی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، استان گلستان که شهرستان گرگان در آن واقع شده، یکی از مهم‌ترین کانون‌های جنگل‌های هیرکانی در ایران است. این جنگل‌ها که قدمتی چند میلیون ساله دارند، بخش عمده‌ای از تنوع زیستی منطقه را در خود جای داده‌اند.
طبق گزارش سال 1399 سازمان جنگل‌ها، شمال کشور ( گلستان، گیلان و مازندران) حدود 1.2 میلیون هکتار جنگل طبیعی دارد که سالانه حدود 1 تا 1.5 درصد آن دچار تخریب می‌شود. سهم استان گلستان از جنگل‌های هیرکانی حدود 472 هزار هکتار است.
بخشی از تخریب جنگل‌ها ناشی از قاچاق چوب است و آن را به عنوان یکی از عوامل اصلی تخریب جنگل می‌توان نام برد. طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1398)، حدود 20 درصد تخریب جنگل‌ها مستقیماً به قاچاق چوب و قطع غیرمجاز مربوط است.
منطقه جنگلی نظرآباد گرگان نیز متأسفانه به علت نبود فرصت‌های شغلی پایدار و ضعف اقتصادی، افراد آسیب‌پذیر به ویژه معتادان و بی‌سرپناهان را در معرض وسوسه درآمدهای سریع از طریق همکاری با سودجویان قرار داده است. بر اساس تحقیقات میدانی، حدود 60 درصد افرادی که در قطع غیرقانونی درختان در این منطقه دست دارند، در وضعیتی از آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی شدید هستند.
تخریب جنگل‌های هیرکانی از این منظر حائز اهمین است که این عرصه‌ها نقش کلیدی در کنترل فرسایش خاک، حفظ منابع آب و تعدیل آب‌وهوا دارند. مطالعات سازمان حفاظت محیط زیست ایران نشان می‌دهد که کاهش پوشش جنگلی منجر به افزایش فرسایش خاک تا 30 درصد و کاهش نفوذ آب در زمین‌های جنگلی شده است. این موضوع در کنار کاهش پوشش گیاهی باعث کاهش قابل توجه کیفیت خاک و افزایش رسوبات در منابع آبی زیرزمینی شده که به‌طور مستقیم بر کشاورزی و تأمین آب آشامیدنی تاثیر منفی گذاشته است.
از سوی دیگر جنگل‌های هیرکانی محل زیست گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی هستند که بسیاری از آنها بومی و در معرض تهدید انقراض قرار دارند. مطالعات زیست‌محیطی در گلستان نشان داده است که کاهش پوشش جنگلی منجر به کاهش زیستگاه این گونه‌ها و در نتیجه کاهش تنوع زیستی منطقه شده است. همچنین تغییرات اقلیمی محلی ناشی از تخریب جنگل‌ها منجر به افزایش دمای متوسط منطقه و کاهش بارش‌ها شده است. گزارش سازمان هواشناسی استان گلستان نشان می‌دهد که میانگین دمای سالانه این منطقه طی یک دهه گذشته حدود 0.8 درجه سانتیگراد افزایش یافته و بارش‌ها به طور میانگین 10 درصد کاهش یافته است.
جنگل‌های سرسبز و بکر منطقه نظرآباد شهرستان گرگان طی سال‌های اخیر به تدریج در حال از بین رفتن هستند. قاچاقچیان چوب، با سوءاستفاده از خلأهای قانونی و ضعف در اجرای قوانین، بی‌رحمانه درختان جنگلی و کاج‌های دست‌کاشت را قطع می‌کنند.
منطقه نظرآباد، واقع در شهرستان گرگان، طی سال‌های اخیر در حال تبدیل به کانون یک بحران جدی زیست‌محیطی است. قطع بی‌رویه درختان جنگلی و کاج‌های دست‌کاشت که به‌صورت غیرقانونی و عمدتاً توسط گروه‌هایی از افراد آسیب‌پذیر و معتاد انجام می‌شود، پوشش گیاهی این منطقه را در معرض نابودی کامل قرار داده است. این روند نگران‌کننده که بدون توقف ادامه دارد، زنگ خطری جدی برای آینده جنگل‌ها و اکوسیستم منطقه به صدا درآورده است.
قاچاق چوب؛ بحرانی که هر روز عمیق‌تر می‌شود
شواهد میدانی و گزارش‌های مسئولان منابع طبیعی نشان می‌دهد که قاچاق چوب در نظرآباد به یکی از مهم‌ترین مشکلات زیست‌محیطی تبدیل شده است. علی شکیبا، سر جنگلبان تقی‌آباد، با اشاره به دستگیری‌های مکرر قاچاقچیان چوب، معتقد است که «ضعف قوانین و عدم بازدارندگی کافی، باعث شده تا این پدیده نگران‌کننده همچنان ادامه یابد».
وی می‌گوید: «جریمه‌های مالی ناچیز و نبود پیگیری قضایی موثر، زمینه بازگشت مجرمان به این فعالیت‌های غیرقانونی را فراهم کرده است».
بررسی‌ها نشان می‌دهد که اغلب این قاچاقچیان را افراد آسیب‌پذیر جامعه، به ویژه معتادان و افراد بی‌سرپناه تشکیل می‌دهند که با وعده دریافت پول و تحت فرمان سودجویان، به قطع درختان دست می‌زنند. این وضعیت پیچیده، علاوه بر تخریب منابع طبیعی، معضلات اجتماعی نیز به همراه دارد که مبارزه با آن را دشوارتر می‌کند.
خلأهای قانونی؛ آفتی بر ریشه جنگل‌ها
یکی از مهم‌ترین موانع مقابله با قاچاق چوب در نظرآباد، ضعف قوانین و مجازات‌های ناکارآمد است. کارشناسان منابع طبیعی بر این باورند که قوانین موجود نه تنها بازدارندگی کافی ندارند، بلکه نبود نیروی حفاظتی و تجهیزات لازم، راه را برای ادامه تخریب هموار کرده است.
یک فعال محیط زیست محلی در گفت‌وگو با ما تصریح کرد: « تا زمانی که مجازات‌های جدی مانند ضبط کامل وسایل نقلیه متخلفان، صدور حکم زندان بدون تعلیق و جریمه‌های واقعی اعمال نشود، جنگل‌های نظرآباد در معرض خطر نابودی کامل قرار خواهند داشت».
با وجود تلاش‌های محدود نیروهای منابع طبیعی، نبود پشتوانه قانونی و کمبود نیروی انسانی باعث شده است که دستگیری‌ها تنها به یک اقدام موقتی تبدیل شود و پس از آزادی، مجرمان به سرعت به فعالیت‌های غیرقانونی خود بازگردند.
تخریب جنگل‌ها؛ تهدیدی برای اکوسیستم و زندگی مردم
تخریب جنگل‌های نظرآباد فراتر از یک مسئله محیط زیستی صرف است. این جنگل‌ها که بخشی از اکوسیستم جنگل قرق گرگان به شمار می‌روند، نقش حیاتی در حفظ تعادل اقلیمی، جلوگیری از فرسایش خاک و تأمین منابع آبی منطقه دارند. قطع بی‌رویه درختان باعث کاهش تنوع زیستی، تخریب زیستگاه‌های جانوری و افزایش آسیب‌پذیری منطقه در برابر تغییرات اقلیمی شده است.
فرسایش خاک و کاهش پوشش گیاهی نه تنها سلامت اکوسیستم را به خطر می‌اندازد، بلکه به شکل مستقیم بر کشاورزی و منابع آب زیرزمینی نیز تأثیر می‌گذارد. کاهش منابع آبی به ویژه در فصل‌های گرم، می‌تواند مشکلات جدی برای مردم منطقه ایجاد کند و حتی مهاجرت‌های گسترده از مناطق روستایی را تشدید کند.
در چنین شرایطی، انتظار می‌رود نهادهای مسئول از جمله سازمان منابع طبیعی، نیروی انتظامی، دادگستری و نمایندگان مجلس شورای اسلامی، مسئولیت خود را به طور جدی‌تر پیگیری کنند. بازنگری در قوانین مرتبط با جرایم محیط زیستی، افزایش میزان و شدت مجازات‌ها، تقویت نیروهای حفاظتی و تجهیز آنها، و ایجاد سازوکارهای مؤثر برای پیشگیری از قاچاق چوب، از جمله راهکارهای ضروری برای مقابله با این معضل است.
همچنین توجه به مسائل اجتماعی افراد درگیر در این چرخه، از جمله ارائه برنامه‌های توانمندسازی و درمان معتادان، می‌تواند به کاهش آسیب‌های اجتماعی و در نتیجه کاهش تخریب منابع طبیعی کمک کند.
منبع؛ تسنیم
نظر شما