به گزارش خبرنگار سیاسی حیات، روز ملی فن‌آوری فضایی در ایران یادآور اهمیت و ضرورت سیاست راهبردی جمهوری اسلامی برای توسعه صنعت فضایی، بومی‌سازی فن‌آوری و دانش هوافضا با تکیه بر مبانی هویت دینی و فرهنگی، استقلال و خودکفایی، عزت ملی و گسترش و توانمندسازی ظرفیت‌های داخلی کشور و همچنین بسترسازی توسعه فراگیر، متوازن و پایدار در تمامی عرصه‌های علمی، دفاعی - نظامی، اقتصادی، رسانه‌ای و ارتباطی است.
این فن‌آوری در سال‌های اخیر با تلاش متخصصان داخلی، کشورمان را دارای یک گستره‌ی عظیم از کارآمدی‌ها و عرصه آفرینی‌های تکنولوژیک و دانش‌بنیان ساخته و نقش مهمی در اقتدار بین‌المللی ایران داشته است.
فن‌آوری فضایی؛ دریچه‌ای به وسعت «امید»
روز ۱۴ بهمن‌ماه سال ۱۳۸۷ یک روز فراموش نشدنی در تاریخ توسعه علمی، تسلیحاتی و فن‌آوری بومی این کشور است؛ روزی که پرتاب موفقیت آمیز ماهواره امید به مدار، آغازگر فصل جدیدی از درخشش جهانی دانشمندان، متخصصان و مدیران ایرانی شد. اما این توفیق بزرگ در پس پشت خود چه مسیری را پیمود؟
از ماهواره «مصباح» آغاز می‌کنیم که نخستین تجربه متخصصان داخلی در این عرصه و اولین پروژه ایران برای ساخت ماهواره در سال‌های پس از انقلاب اسلامی بود. پروژه این ماهواره در سال ۱۳۷۵ توسط سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران آغاز شد و در آن وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات و یک شرکت ایتالیایی مشارکت داشتند.
موافقت‌نامه ساخت ماهواره «مصباح» در سال ۱۳۷۶ میان وزارتخانه‌های علوم و ارتباطات به امضا رسید و ساخت نمونه آزمایشگاهی این ماهواره طی سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۰ با همکاری سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران و مرکز تحقیقات مخابرات و ساخت مدل مهندسی و فضایی ماهواره با همکاری شرکت ایتالیایی توسط نیروهای متخصص داخلی انجام شد. کشور ایران در حال حاضر دارای فناوری‌های پرتاب فضایی زیرمداری و مداری است.
در تاریخ ۱۵ بهمن ۱۳۸۶ موشک ماهواره‌بر فضایی ایران به نام «سفیر» برای پروازی زیرمداری به فضا پرتاب شد. به گزارش برخی از منابع غربی موشک ماهواره‌بر سفیر گونه‌ای تغییریافته از موشک شهاب-۳ بود.
و سرانجام، گونه ی تکامل‌یافته‌تر این موشک برای پرتاب ماهواره ایرانی: «امید» در بامداد ۳ فوریه ۲۰۰۹ میلادی (۱۴ بهمن‌ماه سال ۱۳۸۷) و در سی‌امین سالگرد پیروزی انقلاب به فضا پرتاب شد. و در مدار زمین قرار گرفت.
در ۶ اسفند ۱۳۷۵، سازمان فضایی ایران یک پرتابه ی فضایی را در یک پرواز زیرمداری آزمایش کرد. این موشک حامل محموله‌ای آزمایشی بود که مشترکاً توسط وزارت علوم و وزارت دفاع طراحی و ساخته شده بود. این موشک تا ارتفاع ۱۵۰ کیلومتری زمین بالا رفت و بر طبق برنامه از پیش تنظیم شده، با چتر نجات به زمین فرود آمد.
در تاریخ ۱۵ بهمن ۱۳۸۶، سازمان فضایی ایران با پرتاب نخستین گونه از موشک کاوشگر-۱ با نام «سفیر» دومین پرواز فضایی زیرمداری خود را با موفقیت به انجام رساند. موشک سفیر از پایگاه فضایی جدید ایران در شاهرود به فضا پرتاب شد. با این پرتاب موفقیت‌آمیز، ایران یک گام به پرتاب ماهواره‌ها به مدار زمین نزدیک شده است.
چند دهه تلاش علمی محققین و دانشمندان و حمایت مسئولان کشور، موجب شد تا نخستین ماهواره کاملا ایرانی به نام امید در تاریخ ۱۴ بهمن سال ۱۳۸۷، با موفقیت به فضا پرتاب شده و جمهوری اسلامی ایران رسما در باشگاه کشورهای دارای توانایی ساخت و پرتاب ماهواره قرار گیرد. این ماهواره سه ماه در فضا ماند و پس از پایان ماموریت به زمین بازگشت؛ به همین مناسبت شورای فرهنگ عمومی در مصوبه نخستین روز اردیبهشت ۱۳۸۸، سالروز پرتاب ماهواره ملی امید به فضا (۱۴ بهمن) را «روز ملی فن‌آوری فضایی» نام نهاد.
این روز با هدف گرامیداشت تلاش‌های علمی دانشمندان در تاریخ کشور ثبت شد و به پاس قدردانی از زحمات اندیشمندان و فعالان عرصه فضایی کشور و به منظور رونمایی از دستاوردهای این حوزه، هر ساله مراسمی با عنوان بزرگداشت روز فن‌آوری فضایی با حضور مقامات عالی کشور، متخصصان، مدیران و کارشناسان حوزه فضایی کشور با تولی‌گری سازمان فضایی ایران برگزار می‌شود.
بعد از پرتاب ماهواره «امید» و قرار گرفتن آن در مدار، امیدهای تازه‌ای را برای توسعه این فناوری در کشور ایجاد شد، به گونه‌ای که تاکنون ماهواره‌های متعددی طراحی و ساخته شده و کشور ایران نهمین کشور دنیا پس از آمریکا، روسیه، فرانسه، چین، ژاپن، انگلستان، هند و رژیم اشغالگر قدس است که به شکل کاملا مستقل، موفق به پرتاب و استقرار ماهواره شده است.
دستاوردهایی که پس از «امید» آمد
یک سال پس از ثبت روز ملی فن‌آوری فضایی، در ۱۴ بهمن ۱۳۸۸ سازمان فضایی ایران، «کاوشگر-۳» را به همراه چند جانور شامل یک موش صحرایی، دو لاک‌پشت و چند کرم به فضای زیرمداری پرتاب کرد و زنده به زمین بازگرداند. این پرتابه قادر بود تا داده‌های الکترونیکی و تصاویر زنده از زمین را به مرکز مخابره کند. در این پرتاب برای اولین بار سازمان فضایی ایران موفق به ارسال و زنده بازگرداندن موجود زنده شد.
رونمایی از ماهواره «طلوع»، نمونه مهندسی ماهواره «مصباح ۲» و «نوید علم و صنعت»، همچنین نمونه مدل اولیه ماهواره‌بر سیمرغ و موتور ماهواره‌بر آن از دستاوردهایی است که در این روز رونمایی شده است. افتتاح نخستین مرکز پردازش تصاویر ماهواره‌ای ایران و آزمایشگاه سه بعدی مجازی ماهواره‌ای نیز از دیگر دستاوردهای فضایی کشور در این روز بوده است. نمونه‌های مهندسی چهار ماهواره ظفر، رصد، فجر و دانشجویی امیرکبیر و نمونه مهندسی موتور ماهواره بر سفیر B۱ و کپسول زیستی کاوشگر ۴ دستاوردهایی بود که در سال ۸۹ رونمایی شد.
همچنین در ۲۴ اسفند ۱۳۸۹، سازمان فضایی ایران کاوشگر-۴ را که حامل کپسولی حیاتی حاوی یک عروسک بود را به فضا پرتاب نمود. در تاریخ ۹ بهمن ۱۳۹۱، سازمان فضایی ایران کاوشگر پیشگام را به همراه یک میمون با موفقیت به مدت ۲۰ دقیقه به ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری زمین پرتاب کرد و آن را بازگرداند.
در ۱۴ بهمن سال ۹۰ ماهواره نوید با موفقیت در مدار قرار گرفت و روز ملی فن‌آوری فضایی ۹۱ از مدل مهندسی ماهواره ناهید و توسعه‌ای ماهواره زهره رونمایی شد، همچنین نخستین میمون پرتاب شده به فضا همراه با کاوشگر پیشگام که زنده به زمین بازگشت در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفت.
در روز ملی فن‌آوری فضایی در دهه فجر سال ۱۳۹۲ از ۲ ماهواره فضایی تدبیر و خلیج فارس رونمایی شد. همچنین در مهر ۹۲ و در هفته جهانی فضا، دومین میمون فضانورد ایرانی با کاوشگر پژوهش و با گاز مایع به فضا پرتاب شد که این محموله زیستی سالم به زمین بازگشت.
در روز فناوری فضایی سال ۱۳۹۳ ماهواره ملی «فجر» و ماهواره بر سفیر با موفقیت به فضا پرتاب شد و در مدار زمین قرار گرفت. سال ۹۴ مراسم روز ملی فن‌آوری فضایی نمایشگاهی از دستاوردهای چند سال اخیر ایران در عرصه فناوری فضایی برپا شد و «ماک آپ» فضای پیمای سرنشین‌دار ایرانی به نمایش درآمد.
ایران در حال حاضر در میان ۸ کشور دارای قدرت موشکی با قابلیت چرخش به دور زمین قرار گرفته است.
چرا توسعه فن‌آوری فضایی برای ایران مهم است؟
شاید بسیاری، هنوز و با وجود دستاوردهای بی‌شمار صنعت هوافضا و برکات بومی‌سازی آن در سطح ملی و بین‌المللی همچنان از خود بپرسند چه نیازی به صرف هزینه برای پرتاب ماهواره و توسعه صنایع موشکی داریم؟
در پاسخ به این پرسش باید گفت:
۱ - صنعت هوافضا یکی از اصلی ترین شاخصه ها و مولفه های کلیدی و کلان قدرت ملی و اقتدار جهانی است به ویژه آنکه بر اساس سیاست بلندمدت و استراتژیک جمهوری اسلامی و هدفگذاری دورنگرانه مقام معظم رهبری مبنی بر توسعه بومی دانش‌بنیان به‌مثابه رکن اصلی اقتدار کشور و توسعه ظرفیت‌های علم و فن‌آوری داخلی، این صنعت به‌شکلی مستقل، مهندسی شده، هویت یافته و متکی بر گسترش توانمندی ها و فعال سازی ظرفیت های بومی شکل گرفته و روز به روز ارتقا می یابد.
۲ – بر اساس دکترین نظامی- تسلیحاتی بر بنیان بازدارندگی به‌مثابه استراتژی محوری نظامی و دفاعی ایران، توسعه صنعت موشکی و ماهواره‌ای برای ایران نه تنها هزینه نیست بلکه با توجه به فواید آن یک سرمایه گذاری بلندمدت و مبتنی بر آینده پژوهی و نیازسنجی در حوزه‌های گوناگون است.
3 – کاربردهای پرشمار توسعه و انتقال صنایع هوافضا ضرورت حیاتی برنامه ریزی و سرمایه گذاری مستمر در این حوزه را ایجاب می‌ند از جمله: توسعه و تثبیت اینترنت ماهواره ای توسط ماهواره‌های داخلی و مستقل بومی، کارآفرینی و اشتغال‌زایی، استفاده در هواشناسی و علوم جغرافیایی- توپوگرافیک، سودآوری کوتاه مدت و بلندمدت با هدف بهبود وضعیت اقتصادی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین سرمایه گذاری های کلان در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و روزآمدی و کارآمدی در کسب و کار، مصارف مختلف در حوزه های پزشکی، توسعه صنایع مخابراتی و تجهیز و توانمندسازی فن‌آوری ارتباطی با قطع وابستگی به دیگران و بر اساس بسترسازی تولید ملی، بهره‌گیری دستگاه‌های اجرایی و حاکمیتی از فناوری‌های به روز و کارآمد، تامین نیازمندی‌های کشور در حوزه زیرساخت‌ها و خدمات فضایی با هدف کاهش ریسک خدمات، تضمین مزیت‌ها و رفع گلوگاه‌ها، توسعه متوازن زنجیره ارزش صنعت فضایی با رویکرد ارتقای شاخص‌های تجاری و اقتصادی بخش فضایی کشور و گسترش متوازن دانش، علوم و اکتشافات فضایی در کشور، توسعه خدمات فضاپایه، افزایش قابل توجه سهم اقتصاد فضاپایه از تولید ناخالص ملی کشور و حضور در بازارهای بین المللی، توسعه علوم و اکتشافات فضایی و ...
4- فن‌آوری فضایی در حوزه‌هایی مانند ناوبری فضایی، بهینه‌سازی سیستم‌ها، زیرسیستم‌های کوچکتر و سبکتر و کارآمدتر، موتورهای فضایی جدیدتر، انرژی‌های نو در فضا، پسماندهای فضایی (زباله‌های مداری) و گردشگری فضایی حرف‌های جدیدی برای زدن دارد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که فناوری فضایی در آینده راه به معدن‌کاری فضایی، موشک‌های فضایی تک مرحله‌ای، فناوری استفاده پاک‌تر از فضا برای جلوگیری از تولید پسماندهای فضایی، کارخانه‌های مداری برای تولید دارو و یا آلیاژهای ویژه، هتل‌های فضایی، کلونی‌سازی و یا مسکونی سازی فضا، آسانسورهای فضایی و ده‌ها ایده هیجان‌انگیز دیگر خواهد برد.
5- و سرانجام، سرآمدی ایران در توسعه فناوری بومی در منطقه با دستیابی به چرخه کامل فناوری فضایی، یکی از اصلی‌ترین میدان های نفوذ و اقتدار ملی کشورمان در سطوح منطقه‌ای و جهانی است.
جمهوری اسلامی ایران با وجود تحریم‌ها، در دستیابی به دانش فضایی در میان کشورهای منطقه در سطح بالایی قرار دارد و توانسته تا با اتکا به منابع انسانی متخصص و تکیه بر دانش بومی، زنجیره کاملی از ساخت و پرتاب ماهواره به فضا را داشته باشد. در حال حاضر کشور ما از نظر علم فضا یازدهمین کشور جهان و نخستین کشور منطقه است و در میان ۱۰ کشور برتر دارای دانش فناوری فضایی قرار دارد. تاکید بر: «استفاده حداکثری از توان داخلی و فعال‌سازی ظرفیت‌ها»، «ایجاد مشارکت حداکثری تمام فعالان و نهادهای مؤثر»، «تولید علم بومی و علوم مرتبط با بخش هوافضا» در سند جامع هوافضای کشور، نویدبخش آینده و افقی روشن و امیدآفرین در این عرصه است؛ راهی که با «امید» درخشش دانش، معرفت، مقاومت، استقلال طلبی و هویت ملی ما را در گستره ای به وسعت آسمان اعلام کرد.
روز ملی فن‌آوری فضایی بر همه تلاشگران مخلص و خستگی ناپذیر و جهادگر این عرصه امیدبخش و اقتدارآفرین، مبارک باد.
نظر شما