به گزارش خبرنگار گروه ورزشی حیات؛ تکنولوژی کمک داور ویدیویی یا همان VAR که این روزها در خیلی از کشورهایی که در فوتبال سرمایه‌گذاری قابل توجهی دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد و به کمک این تکنولوژی اشتباهات تاثیرگذار داوری در جریان مسابقات تا حد زیادی کاهش پیدا کرده است. این تکنولوژی از زمان روی کار آمدن اینفانتینو به عنوان رئیس فدراسیون جهانی فوتبال به عنوان یک طرح پیشنهادی مطرح شد و جلسات متعددی در خصوص آن برگزار شد و کم کم به شکل آزمایشی در چن دیدار مورد استفاده قرار گرفت و اولین بهره‌برداری جدی از آن در جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه بود و بعد از آن کشورهای زیادی از این طرح استقبال کرده و به مرور تبدیل به یک اجبار در مسابقات بین المللی و بین قاره‌ای شد و پایش را به آسیا هم باز کرد.

این موضوع اما در ایران با وجود وعده و وعیدهای متعدد از سوی مسئولان فدراسیون فوتبال تا امروز شکل اجرایی پیدا نکرده و بعد از چند سال قول و قرارهای عملی نشده در نهایت در دربی پایتخت به عنوان یک بازی مورد استفاده قرار گرفت و بعد از آن تجهیزات اجاره‌ای آن از ایران خارج شده و قرار نیست در سایر بازی‌ها شاهد آن باشیم. اگر چه شاید خیلی‌ها این موضوع را به فال نیک بگیرند و آن را مقدمه‌ای برای ورود VAR به ایران بدانند ولی به خیلی از دلایل فوتبال ایران ظرفیت روانی و البته زیرساختی لازم برای این موضوع را ندارد که به آن می‌پردازیم.

VAR چیست؟

تکنولوژی کمک داور ویدیویی توسط تیمی از داوران حرفه‌ای یا کارشناسان داوری مدیریت می‌شود که به صورت زنده یک مسابقه فوتبال را از مرکز کنترل خود تماشا می‌کنند. البته لزوماً این افراد نباید در خود استادیوم محل برگزاری مسابقه فوتبال حضور داشته باشند، اما باید ارتباط مداومی با داور (با استفاده از هدست) برقرار کنند. به عنوان مثال در مسابقات بوندسلیگا آلمان، تیم کمک داور ویدیویی در یک مرکز رسانه‌ای در کلن مستقر هستند. علاوه بر این، در مواردی که داور به تصمیم کمک داور ویدیویی شک داشته باشد، می‌تواند از طریق یک مانیتور در کنار زمین، در تصمیم خود تجدید نظر کند.

بسیاری از تصمیم‌گیران و مقامات قانون‌گذار فوتبال اصرار دارند که همه‌ی اهالی فوتبال باید اشتباهات داوری را به عنوان بخشی از ماهیت این ورزش بپذیرند. هیات بین‌المللی فوتبال (IFAB) تنها نهاد دارای صلاحیت قانون‌گذاری در ورزش فوتبال، اعلام کرده است که هدف آن‌ها دسترسی به دقت ۱۰۰ درصدی در تصمیمات داروی نیست، بلکه جلوگیری از اشتباهات واضح (همچون اشتباهاتی در مورد پنالتی‌ها، گل‌ها و اخراج بازیکنان) است که می‌توانند، تغییرات چشم‌گیری در نتیجه مسابقات ورزشی داشته باشند. در موارد دیگر، داور مجاز است که خود تصمیم‌گیری کند و حتی می‌تواند در بسیاری از موارد از حق خود برای استفاده از تکنولوژی کمک داور ویدیویی (معمولا سه یا چهار مورد در هر بازی) صرف‌نظر کند و مسئولیت اشتباهات را خود بپذیرد.

در جریان مسابقات فوتبال، این داور است که با توجه به تردید خود در مورد صحنه‌ای مهم، می‌تواند درخواست استفاده از تکنولوژی کمک داور ویدیویی را به اطلاع همکاران خود در خارج از زمین برساند. همچنین، مسئولان تیم کمک داور ویدیویی هم می‌توانند در صورت مشاهده موردی از داور تقاضا کنند تا نسبت به تصمیم خود تجدید نظر کند. در این موارد، داور با اشاره‌ای خاص (که رسم تصویر مانیتور) به بازیکنان اعلام می‌کند، منتظر، تصمیم تیم کمک داور ویدیویی است و بازی را متوقف می‌کند.

شیوه عملکرد VAR

شیوه عملکرد VAR به شیوه زیر است:

حادثه رخ می‌دهد: داور به VAR اطلاع می‌دهد یا VAR به داور توصیه می‌کند که یک تصمیم یا حادثه باید بررسی شود.

بررسی و مشاوره توسط VAR: تصاویر ویدئویی توسط VAR بررسی می‌شود، سپس از طریق هدست آنچه را که فیلم نشان می‌دهد به داور توصیه می‌کند.

تصمیم یا اقدامی اتخاذ شده‌است: داور تصمیم می‌گیرد قبل از اقدام یا تصمیم مناسب، فیلم‌های ویدیویی را در کنار زمین بازی بررسی کند، یا داور اطلاعات را از VAR می‌پذیرد و اقدام یا تصمیم مناسب را اتخاذ می‌کند.

چنانچه داور نظر کمک داور ویدئویی را بپذیرد؛ پس از نواختن سوت، نشان رسمی کمک داور ویدئویی (یک مستطیل بزرگ به شکل صفحه تلویزیون) را نشان داده و تصمیم جدید را اعلام میکند.

اگر پس از مشورت با کمک داور ویدئویی قانع نشود و تصمیم بگیرد برای بازبینی صحنه به منطقه بازبینی داور مراجعه کند؛ پس از نواختن سوت، نشان رسمی کمک داور ویدئویی (یک مستطیل بزرگ به شکل صفحه تلویزیون) را نشان داده و به منطقه بازبینی می رود.

باید توجه داشت که VAR تمام موقعیت‌ها و حوادث مسابقه به صورت خودکار بازبینی می‌کند و نیازی به درخواست هیچ‌کدام از بازیکنان و مربیان نیست. برای همین  اصرار بیش از حد هریک از بازیکنان و سایر اعضای تیم به استفاده از VAR یا نشان دادن نماد آن با دست مستوجب اخطار خواهد بود.

در زمان بازبینی کلیه بازیکنان باید داخل زمین و اعضای تیم باید در محوطه فنی بمانند. هیچ‌کدام از بازیکنان یا اعضای تیم نمی‌توانند در جریان بازبینی تا زمان اعلام تصمیم نهایی مداخله کنند، هرگاه بازیکن، بازیکن ذخیره، بازیکن تعویض شده یا هرکدام از اعضای تیم به منطقه بازبینی داور (RRA) وارد شوند، اخطار خواهند گرفت.

تنها افراد مجاز حق ورود به اتاق فرمان و ارتباط با افراد داخل اتاق را خواهند داشت، هرگاه بازیکن، بازیکن ذخیره، بازیکن تعویض شده یا هرکدام از اعضای تیم به اتاق فرمان ویدیویی (VOR) وارد شوند، مستقیماً اخراج خواهند شد.

اشکالات VAR

برخی از هواداران و کارشناسان فوتبال از عملکرد VAR راضی نیستند. تصمیم‌گیری با استفاده از سامانه ممکن است مدتی طول بکشد و این می تواند جریان مسابقه را مختل کند. برخی از بازی ها به دلیل استفاده از VAR با پنج یا شش دقیقه توقف به پایان رسیده‌اند.

تماشاگران همچنین می گویند که آنها همیشه از زمان بررسی یک تصمیم مطلع نمی‌شوند، خصوصاً در ورزشگاههایی مانند اولدترافورد منچستر یونایتد یا آنفیلد لیورپول که صفحه نمایش بزرگی ندارند. در استادیوم هایی که صفحه نمایش ندارند، صدای تصمیم نهایی با بلندگوی ورزشگاه اعلام می‌شود. همچنین شکایت‌هایی وجود دارد که قوانین بسیار سختگیرانه است.

الزامات VAR

سیستم VAR بر اساس قوانین فیفا به ۸ تا ۳۲ دوربین مجهز جدا از دوربین‌های پوشش خبری تلویزیونی منتهی می‌شود و در کنار اینها در این اتاق کمک‌داور ویدیویی را هم باید داشته باشیم که در آن ۶ تا ۱۴ مانیتور که به صورت آنلاین تصاور را از دوربین‌های تعبیه شده در زمین مسابقه دریافت می‌کنند هم یکی دیگر از الزامات VAR است،  دستیار کمک‌داور ویدیویی (ای‌وی‌ای‌آر) و اپراتور بازپخش (آراو) مستقر می‌شوند، اتاق فرمان می‌تواند در محل برگزاری مسابقه یا با فاصله از ورزشگاه مستقر شود.

در زمانی که کمک‌داور ویدیویی مشغول بازبینی صحنه هاست دستیار کمک‌داور ویدیویی اتفاق‌های بازی را دنبال خواهد کرد و تا پس از روی دادن حادثه یا رخداد دیگر کمک‌داور ویدیویی را مطلع کند. در این اتاق ۳ تا ۴ داور حضور دارند که به بازبینی لحظه به لحظه صحنه‌ها می‌پردازند و تکنیسین VAR هم در کنار آنها حضور دارد. این افراد باید دوره دیده باشند و تسلط کامل به شکل کار با این تکنولوژی داشته باشند. علاوه بر اینها یک مجموعه هدست هم باید برای ارتباط با داوران مسابقه وجود داشته باشد تا موارد لازم را به آنها اطلاع دهند.

در هر مسابقه ای که از فناوری کمک داور ویدیویی بهره می‌برد، حداقل باید یک منطقه بازبینی داور وجود داشته باشد، داور اصلی بازبینی داخل زمین را از این منطقه انجام خواهد داد. این محل باید در یک مکان قابل رویت خارج از زمین بازی و از قبل علامت گذاری شده باشد.

هزینه راه اندازی VAR

طبق برایند صورت گرفته تکنولوژی VAR از سوی شرکت‌های مختلفی در سراسر دنیا در ورزشگاه‌ها نصب و راه‌اندازی می‌شود که تفاوت کیفیت بالاترین و پایین‌ترین سطح آن تفاوت زیادی دارد. برای مثال اینکه با حداقل تعداد دوربین (۸ دوربین) یا حداکثر این تعداد (۳۲) دوربین راه اندازی شود و کیفیت این دوربین‌ها هم در نوع خودش متفاوت است. سوای هزینه‌های آموزش داوران و تکنیسین‌ها که در جای خودش قابل توجه است و همچنین هزینه راه اندازی زیرساخت‌های مربوط به VAR از جمله تجهیز اتاق فرمان، به طور کلی فقط نصب تجهیزات VAR بین ۲ تا ۸ میلیون دلار هزینه دارد.

چرا ایران آماده پذیرش VAR  نیست؟

احداث VAR در یک ورزشگاه زیرساخت‌ها و امکاناتی را نیاز دارد که در بسیاری از ورزشگاه‌های ایران وجود ندارد، چراکه حتی در بسیاری از ورزشگاه‌ها فضایی برای نشاندن دوربین آفساید وجود ندارد! اگرچند ورزشگاه آزادی تهران، شهدای فولاد اهواز، نقش جهان اصفهان، ‌یادگار امام (ره) تبریز، امام رضا(ع) مشهد (فوتبال خراسان نماینده در لیگ برتر ندارد)، اختصاصی گل‌گهر سیرجان و شاید با سطح پایین‌تر یکی، دو ورزشگاه دیگر امکانات و شرایط خوبی دارند، اما سایر ورزشگاه‌هایی که میزبان لیگ برتر می‌شوند از داشتن زیرساخت‌های اولیه برای میزبانی از VAR عاجز هستند. برای همین اگر سایر ورزشگاه‌های ایران از جمله ورزشگاه‌های انزلی، قائمشهر، فولادشهر اصفهان، تختی آبادان، قزوین، رفسنجان و اراک شرایط راه اندازی این تکنولوژی را ندارند.

بر همین اساس و با توجه به اصل یکپارچگی مسابقات فوتبال امکان اینکه در یک لیگ برخی بازی‌ها با VAR برگزار شود و برخی دیگر بدون استفاده از این تکنولوژی صورت بگیرد، این اصل زیر سوال رفته و خلاف عدالت فوتبال است. برای همین یا باید هزینه هنگفتی برای بازسازی ورزشگاه‌های مورد نظر صرف شود که با توجه به شرایط مالی باشگاه‌ها شدنی نیست و اگر هم باشد زمان بر است و راه حل دیگر این است که محل میزبانی تیم‌ها تغییر کند که این هم مسائل و مشکلات خاص خودش را دارد.

از سوی دیگر هزینه راه اندازی این سیستم هم برای فوتبال ایران و اکثر باشگاه‌های ایرانی هزینه بردار است و در فوتبالی که اقتصادش تا این اندازه بیمار، بدهکار و مقروض است، مدیران سعی می‌کنند اندک منابع مالی را صرف امور جاری کرده و بعید است مدیری حاضر باشد برای مسائل زیرساختی این چنینی هزینه کند.

در کنار اینها استفاده از VAR در دربی نشان داد ظرفیت و آمادگی روانی اجتماعی برای پذیرش این تکنولوژی هنوز وجود ندارد و نیاز به فرهنگ‌سازی بیشتری است. وقتی خود باشگاه‌ها برای کاهش هزینه اشتباهات داوری همکاری نمی‌کنند و به تصمیمات کمک داور ویدیویی هم شبهه وارد می‌کنند، این در بین هوادار و مخاطب فوتبال هم تسری پیدا می‌کند و در این شرایط نه تنها VAR کمکی به کاهش تبعات روانی اشتباهات داوری در فوتبال ایران نمی‌کند، بلکه هزینه آن را هم بالا برده و دیگر اعتراض به این اشتباهات از توجیه خطای انسانی خارج شده و شکل و شمایل اتهام به جهت دار بودن قضاوت‌ها به خودش می‌گیرد.

محسن قهرمانی، کارشناس داوری در گفتگو با حیات در این خصوص اظهارکرد: من فکر نمی‌کنم ۴-۵ ورزشگاه در ایران بیشتر باشند که امکان راه اندازی این سیستم را داشته باشند، پس سایر باشگاه‌ها چه می‌شود؟ در خیلی از ورزشگاه‌های ما هنوز بازی را با ۲-۳ دوربین با کیفیت پایین پخش میکنند و آنوقت شما می‌خواهی در این ورزشگاه‌ها VAR نصب کنی؟ به نظرم این اقدام فقط بازی با افکار عمومی بود و من می‌گویم کاش در دربی VAR استفاده نمی‌شد. دو باشگاهی که نماد فوتبال ما هستند بعد از بازی علیه هم مصاحبه و شکایت می‌کنند و یکدیگر را متهم کرده و توهین می‌کنند. این باشگاه صحنه های داوری تیم تیم قابل را در فضای مجازی منتشر می‌کند و برعکس، این نشان می‌دهد VAR هم دردی از فوتبال ایران دوا نمی‌کند و این خانه از پایبست ویران است.