به گزارش خبرنگار اقتصادی حیات؛ اقتصاد یکی از مهمترین بسترهای تحقق عدالت اجتماعی و یکی از ابزارهای مهم شکل گیری این مهم توسط دولت است. لذا دولت ها در ادوار مختلف با عملیاتی کردن طرح ها و برنامه های اقتصادی متنوع به دنبال ایجاد توزیع عادلانه درآمد و در پی آن کاهش فاصله طبقاتی در سطح جامعه هستند. فاصله ای که طی ده‌های گذشته به عنوان یک چالش اصلی در پیش روی جامعه ایرانی قد علم کرده است.

فراز و فرودهای شاخص درآمد

آنطور که شاخص ها نشان می دهند توزیع درآمد طی سالیان گذشته در ایران با فراز و فرودهای بسیاری رو به رو بوده است که در مجموع سیر حرکتی آن را نمی توان به نفع مردم و خانوارهای دهک های پایین دانست. حالا دولت سیزدهم با تکیه بر تجارت دولت های قبل و پس از گذشت دو سال از عمر خود نتیجه اصلاح سیاست های اقتصادی را که در سال پیش در دستور کار قرار داده بود را در حال مشاهده است به نحوی که امروز ضریب جینی که در علم اقتصاد به عنوان مهمترین نماد و شاخص توزیع درآمد و شکاف طبقاتی شناخته می شود روندی رو به بهبود به خود گرفته است.

کارشناسان اقتصادی بر این باورند که سیاست های دولت در حوزه حذف ارز ترجیحی و در پی آن در دستور کار قرار گرفتن پرداخت یارانه نقدی که رقم آن حدود سیصد تا چهارصد هزار تومان به ازای هر نفر برای نه دهک است، باعث تداوم بهبود ضریب جینی و به عبارتی توزیع مناسب درآمد در سال جاری شده است. از سوی دیگر آمارهایی در خصوص درآمد و هزینه خانوار برای سال 1401 از سوی مرکز آمار ایران منتشر شده که در آن نشان داده می شود که همزمان با نزدیک شدن به پایان دومین سال کاری دولت سیزدهم ضریب جینی و شکاف طبقاتی کاهش یافته و به راحتی می توان تاثیر مثبت جایگزین شدن یارانه نقدی با یارانه ارز ۴۲۰۰ تومانی را مشاهده کرد.

تراز مثبت رشد درآمد خانوارهای ایرانی

در همین خصوص آنطور که آمارهای مرکز آمار ایران نشان می دهد متوسط درآمد سالانه خانوار شهری در سال 1401 رقمی در حدود یکصد و 66  میلیون و ۹۶۴ هزار تومان بوده که این عدد برای خانوارهای روستایی به نود و هشت میلیون و ۶۳۸ هزار تومان رسیده است. اعداد و ارقام ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران این موضوع را نشان می دهند که به ترتیب درآمدها در حوزه خانوار شهری و روستایی 48.5 و 54.8 درصد رشد یافته است. از سوی دیگر یکصد و 37 میلیون و ۱۴۶ هزار تومان هزینه خالص خانوار شهری در سال گذشته بوده که این عدد نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایشی برابر با 48.3 درصد داشته است. همچنین هزینه خالص خانوار روستایی نیز در سال گذشته ۷۸ میلیون و ۸۵۹ هزار تومان برآورد شده که نسبت به سال ۱۴۰۰ رشد ۵۱,۹ درصدی را نشان می‌دهد.

گزارش مرکز آمار حکایت از آن دارد که در سال 1401  ضریب جینی 38.77 بوده که این رقم برای سال 1400 39.38 نمایش داده می شد. حال با مقایسه این آمار و ارقام می توان این نتیجه را گرفت که هرچند اندک اما رشد درآمد خانوارهای ایرانی ترازی مثبت داشته است.

تاثیر رشد یارانه بر درآمد خانوارهای شهری و روستایی

 حال سوال اینجاست که چه رویدادی باعث افزایش درآمدهای خانوارهای ایرانی شده است؟ پاسخ این سوال را می توان در تحلیل ارائه شده از سوی مرکز آمار دید که در آن تاکید بر رشد قابل توجه یارانه در سال گذشته شده است. دولت در ماه های ابتدایی سال گذشته به دلیل ناعادلانه بودن توزیع یارانه 4200 تومانی و عدم بهره مندی مناسب دهک های پایین از آن تصمیم به جایگزینی آن با یارانه نقدی گرفت تا بهره‌مندی خانوارها از یارانه، عادلانه‌تر شود.

افزایش دو برابری سهم یارانه از کل درآمد خانوارها

در روزهای ابتدایی که این جراحی اقتصادی در حال شکلگیری بود بسیاری از افراد و حتی کارشناسان نسبت به آن موضع گیری و حتی تبعات آن را برای جامعه منفی ارزیابی می کردند اما حالا با گذشت بیش از یک سال از این تحول اقتصادی گزارش مرکز آمار حکایت از اثربخش بودن این طرح و افزایش دو برابری سهم یارانه از کل درآمد خانوارهای شهری و روستایی دارد. بر این اساس سهم یارانه از درآمد خانوار شهری در سال ۱۴۰۱ به 2.46 درصد افزایش یافته در حالی که در سال ۱۴۰۰ تنها 1.12 درصد بوده است. همچنین سهم یارانه از کل درآمد خانوار روستایی در سال ۱۴۰۱ معادل 5.3 درصد بوده در حالی که در سال ۱۴۰۰ تنها 2.38 درصد بوده است.

توجه به این نکته ضروری است که بررسی های تحلیلی دهه 1390 نشان می دهد که در حوزه سهم هزینه و توزیع درآمد کشور در وضعیت مناسبی قرار نداشته است به طوری که از سال 93 ضریب جینی وضعیت نامناسبی به خود گرفته و راهکاری برای التیام آن ارائه نمی شد این درحالی است که شاخص ‌های توزیع درآمد در شرایط کنونی این واقعیت را نمایان می سازند که با روی کار آمدن دولت سیزدهم شرایط رو به بهبود گذاشته و شکاف طبقاتی در دولت سیزدهم در حال کاهش است. موید این موضوع را می توان در آمار ارائه شده از سوی سازمان آمار دید که طی آن اعلام شده که ضریب جینی از0.4006 در سال 1399 به 0.3938 در سال 1400  بهبود یافته است همچنین ضریب جینی از 0.3938 طی سال 1400 به 0.3877 در سال 1401 رسیده است.

روزهای بهاری با افزایش قدرت خرید دهک های پایین

با توجه به آمار و ارقام ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران این نوید خوش را می توان به مردم داد که شرایط با وجود تمام سختی های موجود در حال بهبود است و با افزایش قدرت خرید خصوصا برای دهک های پایین، شکاف عمیق ایجاد شده در جامعه تا حدودی التیام یافته و مردم روزگار بهاری تری را نسبت به قبل تجربه خواهند کرد. کاهش نابرابری و از بین بردن فاصله طبقاتی موضوعی است که در پایان چهارساله عمر دولت مورد مطالبه عمومی قرار می گیرد و به نظر می رسد با توجه به روند ایجاد شده محقق کردن این امر دور از دسترس نخواهد بود.

گزارش: سمانه مسلمی