به گزارش خبرنگار اقتصادی حیات، صنعت کشاورزی در عین حال که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، از جمله زمینه‌هایی است که دریافت گواهی دانش‌بنیان برای محصولات، در ایران با سختی‌ها و موانع بسیاری روبرو بوده و فعالان این حوزه را با مشکلات عدیده ای روبرو کرده است.

پررنگ بودن نقش متدهای سنتی این صنعت در کشورمان و عدم توجه و سرمایه‌گذاری از سوی مسئولین و سرمایه‌گذاران، از مهمترین موانع و مشکلات موجود در مسیر این شرکت‌ها به سمت ساختارهای دانش‌بنیان به شمار می‌روند.

متاسفانه صنعت کشاورزی در ایران، در مقایسه با سایر نقاط جهان که با سرمایه‌گذاری و به‌روزرسانی در این حوزه، به موفقیت‌هایی بزرگی دست یافته‌اند، مهجور مانده است. این در صورتی است که توجه بیشتر به این زمینه‌ها می‌تواند ارزآوری قابل توجهی برای کشور به دنبال داشته باشد.

به نظر بسیاری از فعالان این حوزه، گرچه کالاهای دانش‌بنیان در این زمینه غلبه ندارند، اما رسوخ فناوری‌های برتر و ظهور محصولات دانش‌بنیان به مرور در آن قابل مشاهده است. اما در حال حاضر تعداد شرکت‌های دانش بنیان بخش کشاورزی حدود ۴۵۰ عدد هستند که حدود ۶ درصد از کل شرکت‌های دانش بنیان کشور را شامل می‌شوند.

براساس آخرین آمار سالانه 3 میلیارد دلار واردات در حوزه‌های عمدتا بذر محصولات سبزی و صیفی، دانه‌های روغنی، گیاهان قندی، کودهای شیمیایی، استارترها و پروبیوتیک‌ها انجام می‌شود که انجام قرارداد تجاری‌سازی با این شرکت‌ها به کاهش قابل توجه میزان واردات و خروج ارز از کشور کمک خواهد کرد.

سالانه فقط در حوزه افزودنی‌های صنایع غذایی 500 میلیون دلار واردات داریم که جاری‌سازی یافته‌های تحقیقاتی ما توسط شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند به بی‌نیازی از واردات اینگونه مواد کمک کند.

به نظر نمایندگان شرکت‌های دانش‌بنیان حمایت از این شرکت‌ها توسط دولت، برای تجاری‌سازی یافته‌های تحقیقاتی بسیار ضروری است.

به نظر رئیس پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی؛ این فناوری‌ها شامل اصلاحات ژنتیکی، کشاورزی با آب دریا، کشاورزی در بیابان، تولید گوشت مصنوعی و ... است که می‌تواند چالش‌های مهم امروزه بخش کشاورزی را برطرف کند. وضعیت بازار بیوتکنولوژی در دنیا هزار میلیارد دلار است و تا سال 2030 به حدود 3 هزار میلیارد دلار خواهد رسید که 20 درصد آن  مربوط به بخش کشاورزی است.

به گفته رئیس پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی؛ برنامه پژوهشگاه بیوتکنولوژیک این است که اثربخشی 175 میلیون دلاری فناوری‌ها در بخش کشاورزی به رقم 365 میلیون دلار برسد.

در ادامه گفتنی است که در سال 1401هم نخستین رویداد فناوری‌های نوین کشاروزیی با موضوع کشت بافت و بذر در مرداد ماه 1401 در محل نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران با حضور مسؤولان بلندپایه، سفرای کشورهای مختلف، مؤسسات تحقیقاتی، انجمن‌های صنفی و با حضور بیش از 60 شرکت‌های بخش خصوصی برگزار شد. با توجه به فعالیت و شبکه‌سازی قبل از رویداد 12 قرارداد انتقال فناوری و پروژه سفارشی با بخش خصوصی و تفاهم‌نامه همکاری از جمله تفاهم نامه تولید هسته‌های اولیه سالم ارقام مختلف میوه، سبزی و صیفی و گیاهان زینتی رونمایی شد.

با اشاره به چالش‌های توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان کشاورزی در ایران، باید گفت که متاسفانه این شرکت‌ها در حال حاضر به طور کلی سهم ناچیزی از اقتصاد دانش بنیان را شامل شده و برای توسعه و گسترش کمی و کیفی با چالش‌های مختلفی مواجه هستند که این چالش‌ها را می‌توان در موارد زیر تقسیم کرد.

1- عدم اطمینان نسبت به بازار محصولات دانش بنیان کشاورزی

نبود امنیت سرمایه گذاری در بازار محصولات دانش بنیان کشاورزی

تحقیقات بازاریابی ضعیف

عدم اطمینان بازار به کارایی محصول تولیدی دانش بنیان کشاورزی

وجود رقبای سرسخت در بازار

وجود محصولات مشابه خارجی در بازار محصولات کشاورزی

انحصاری بودن واحدهای پخش

2- کمبود تسهیلات و حمایت مالی از شرکت های دانش بنیان حوزه کشاورزی

تسهیلات مالی ناکافی برای ایده های دانش بنیان کشاورزی

بالابودن نرخ سود بانکی برای طرح های نوآورانه کشاورزی

نحوه بازپرداخت نامناسب برای طرح های نوآورانه کشاورزی

حمایت مالی ناکافی دولتی از شرکت های دانش بنیان کشاورزی

3- ضعف ساختار اداری و قانونی در تاسیس شرکت های دانش بنیان حوزه کشاورزی

سخت بودن مراحل دانش بنیان شدن شرکت های بخش کشاورزی

دلال بازی در ثبت شرکت

بروکراسی اداری زیاد در تاسیس شرکت دانش بنیان

طولانی بودن مسیر ثبت شرکت های دانش بنیان

قوانین سخت دولتی برای تایید محصولات دانش بنیان کشاورزی

4- نارسایی سیاست ها و قوانین حمایتی و تجاری سازی در حوزه تحقیقات دانش بنیان کشاورزی

بالابودن قیمت تمام شده محصولات دانش بنیان

عدم حمایت از زنجیره تولید تا مصرف در حوزه کشاورزی

مشخص نبودن نحوه قیمت گذاری محصولات دانش بنیان کشاورزی

ناتوانی در برندسازی محصولات دانش بنیان حوزه کشاورزی

قیمت گذاری نامناسب و غیرواقعی محصولات مشابه در بازار

کپی سازی سریع از روی محصولات دانش بنیان حوزه کشاورزی

نامشخص بودن روند ثبت مالکیت معنوی

 در حال حاضر در ایران، هزار شرکت دانش‌بنیان وجود دارد که 200 واحد آن در بخش کشاورزی فعالیت می‌کند. ارزش محصولاتی که در این شرکت‌ها تولید می‌شوند 500 میلیون دلار بوده و نیاز است تا به حداقل 2 میلیارد دلار برسد. از سوی دیگر جوانان نخبه و خلاق در هر کشور ارزشمندترین سرمایه آن سرزمین محسوب می شوند و ایران اسلامی از این حیث در زمره کشورهای غنی دنیا جای دارد.  نیروهای جوان و مبتکر در زمینه علوم دانش بنیان راه محقق شدن شعار سال جاری را برای ایران اسلامی هموار می کنند و این قشر نیاز به حمایت برای قرار گرفتن در مسیر خدمت به منظور تحقق رونق تولید دارند. 

در پایان گفتنی است که از آنجایی که شرکت‌های دانش‌بنیان موتور محرکه توسعه اقتصادی در هر کشور محسوب می‌شوند و رشد و رونق این شرکت‌ها جهش کشورها به سمت اقتصاد پایدار، دانش محور و پیشرو را در پی دارد، اینگونه به نظر می‌رسد که با حمایت دولت در راستای تشویق سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در این صنعت، می‌توان زمینه‌ساز اشتغال‌زایی برای نسل جوان متخصص و بهبود صنعت کشاورزی در کشور و به تبع آن کاهش تورم و رونق در تولید شد.

گزارش: معصومه غفاری