به گزارش خبرنگار اقتصادی حیات، رهبر معظم انقلاب در گزیده‌ای از بیاناتشان در مرداد ماه 1391، فرموده بودند که؛ شرکت‌های دانش‌بنیان یکی از بهترین مظاهر و یکی از موثرترین مولفه‌های اقتصاد مقاومتی است. اگر ما این سیاست را دنبال کردیم منافع زیادی برای کشور و برای اقتصاد کشور خواهد داشت.

با استناد به این فرمایش رهبری، که بخشی از راهبرد استراتژیک ایشان، در راستای زیست‌بوم دانش بنیان کشور می‌باشد؛ نیاز است که مسئولین بستر لازم را برای فعالیت و رشد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور فراهم کنند تا به این طریق به واسطه  حضور نیروهای متخصص و کارشناس در این حوزه، گامی موثر در مسیر توسعه و پیشرفت اقتصادی کشور برداشته شود.

رهبر معظم انقلاب، همچنین در بخشی از سخنان خود، در خصوص اهمیت اقتصاد دانش بنیان فرموده بودند که «اقتصاد دانش بنیان هزینه‌ها را کاهش می‌دهد؛ یعنی اقتصاد دانش‌بنیان موجب کاهش هزینه‌های تولید می‌شود؛ بهره‌وری را افزایش می‌دهد که امروز یکی از مشکلات ما کاهش بهره‌وری است؛ کیفیّت محصول را افزایش می‌دهد، بهبود می بخشد و محصولات را رقابت‌پذیر می‌کند؛ یعنی در بازارهای جهانی، ما می‌توانیم از این محصولات به عنوان محصولات رقابت‌پذیر استفاده کنیم، در داخل کشور هم همین جور؛ یعنی در داخل کشور هم، ولو ما در مورد واردات هم خیلی تعرفه نگذاریم و واردات سرازیر بشود، وقتی محصول داخلی کیفیّت بهتری داشت، قیمت ارزان‌تری داشت، مردم طبعاً به آن اقبال می‌کنند؛ یک چنین خصوصیّاتی در تولید دانش‌بنیان وجود دارد».

با تامل در سخنان و بیانات رهبر معظم انقلاب، می‌توان به راحتی به این نتیجه رسید که، خط مشی و راهبرد ایشان در خصوص توسعه اقتصاد دانش بنیان، می‌تواند در به صورت چشم‌گیری از فعالیت و آغاز به کار این شرکت‌ها در کشورمان را، با هدف اشتغال‌زایی برای نیروهای متخصص جوان در این عرصه و نیز رونق اقتصادی کشور به همراه داشته و عاملی تاثیرگذار نقش تحریم‌ها، در ابعاد چشم‌گیری از اقتصاد کشورمان، که تمامی حوزه‌های دیگر را نیز تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد، داشته باشد.

علی‌رقم تاکیدات مکرر رهبری در این خصوص، متاسفانه با وجود اینکه در سال گذشته 1500 شرکت دانش‌بنیان جدید در کشورایجاد شده بود و صادرات محصولات دانش‌بنیان نیز در آن سال 25 درصد افزایش داشت، اما توسعه کیفی دانش‌بنیان‌ها در سایه کمبود سرمایه‌گذاری و محدودیت‌های اینترنتی با چالش روبرو شد و این چالش همچنان رفع نشده است.

آن چنان که در سال‌های گذشته منابع خوبی از محل تبصره ۱۸ قانون بودجه در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار می‌گرفت ولی در سال گذشته این منابع حتی کمتر هم شده بود.

گفتنی است که صندوق نوآوری و شکوفایی، که منبع اصلی تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور به شمار می‌رود نیز، متاسفانه در سال ۱۴۰۱، بودجه ۳ هزار میلیاردی در نظر گرفته شده، در قانون بودجه را دریافت نکرد.

با این وجود بررسی آخرین وضعیت صادرات محصولات مبتنی بر دانش در سال ۱۴۰۱، حاکی از آن است که در این بخش در مقایسه با سال گذشته با رشد ۲۰ تا ۲۵ درصدی مواجه شده‌، آنچنان که، نایب رئیس کمیسیون کسب و کارهای دانش بنیان اتاق ایران در این خصوص گفته است که کل صادرات دانش بنیان ما قابل توجه نیست و تحقق 25 درصد از یک حجم کوچک دستاورد بزرگی نیست. ولی اگر 10 میلیارد دلار صادرات دانش بنیان داشته باشیم و 25 درصد افزایش در این میزان رخ دهد در این صورت دستاورد قابل توجهی خواهد بود.

بر اساس اطلاعات معاونت توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری تا بهمن سال گذشته ۸ هزار و ۱۷۰ شرکت دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف فناوری در کشور وجود داشت. از این تعداد ۹۷۳ شرکت، دانش‌بنیان نوع یک، شش هزار و ۷۹ شرکت دانش‌بنیان نوع دو، و هزار و ۱۱۸ شرکت دانش‌بنیان نوع سه هستند.

در اظهار نظری دیگر در این حوزه، به گفته مدیرکل ارزیابی شرکت‌های دانش‌ بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری؛ در گذشته با توجه به سطح فناوری و تسلط شرکت‌ها بر دانش فنی، شرکت‌ها را به سه دسته نوع 1، نوع 2 و نوع 3 تقسیم می‌کردیم که شرکت‌هایی که سطح تسلط بیشتری را داشتند از حمایت‌های بیشتری ازجمله معافیت مالیاتی برخوردار می‌شدند.

به گفته وی به ‌نظر می‌رسد که بعد از گذشت 10 سال از اجرای قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، باید تغییراتی اساسی در ارزیابی و حمایت از شرکت‌های دانش‌ بنیان داشته باشیم. با توجه به این موضوع بر روی مدل‌های جدیدی تمرکز کرده و در حال تدوین آنها هستیم تا ان‌شاءالله در آینده نزدیک آنها را اجرایی کنیم.

در ادامه به گفته کارشناسان این حوزه؛ با فعالیت کارشناسانه در این حوزه می توان به افزایش کمی و کیفی شرکت‌های دانش‌ بنیان را به صورت توأم در سال 1402 دست یافت، تا رشدی را که برای این شرکت‌ها در کشور متصور هستیم را مدون‌ کرده و شرکت های دانش بنیان را به سمت افزایش بازار ‌و فروش در حوزه‌های فناوری سوق  دهیم. چرا که به کمک این کار به راحتی می‌توان، همزمان با ایجا رونق و گشایش اقتصادی در کشور، در بازارهای بین‌المللی نیز به صورت چشم گیر و گسترده نقش‌آفرینی کرده زمینه‌ساز صادرات به سایر نقاط جهان بود.

شهاب جوانمردی نایب رئیس کمیسیون کسب و کارهای دانش بنیان اتاق ایران، درباره چشم‌انداز دانش بنیان‌ها در سال 1403،  می‌گوید که با توجه به محدودیت‌های اینترنت، سرمایه گذاری‌ها در مواردی که راحت‌تر توسعه خدمات رخ می‌داد کمتر شده است. شرکت‌ها و سرمایه گذاران تا زمانی که چنین فضایی است تمایلی به سرمایه گذاری ندارند.

در پایان با توجه به تمامی موارد عنوان شده در این گزارش و با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری در این حوزه؛ انتظار می‌رود که دولت و شرکت‌هایی که به دنبال بازارهای جدید هستند، از آنجایی که در حال حاضر در این حوزه سرمایه‌گذار خارجی نداریم،  به عرصه‌هایی بپردازند که هم مسئله و مشکل دارند، تا به این طریق بتواند منجر به بهره وری از بخش‌های مختلف اقتصادی شده ف تا بتوان از محل صرفه‌جویی در این منابع، شاهد رشد و شکوفایی در صنایع دانش بنیان کشور شده و خواسته رهبری در این حوزه مرتفع شود.

گزارش: معصومه غفاری