به گزارش خبرنگار سیاسی حیات؛ بعد از جنگ جهانی دوم، به ویژه از دهه ۱۹۶۰ میلادی، کشورها به اهمیت همکاری بین المللی در چارچوب سازمان های منطقه ای پی بردند و بحث همکاری های منطقه ای از اهمیت بیشتری برخوردار شد. سازمان‌های بین المللی به لحاظ ماهیت اعضا به سازمان­های بین­ الدولی و سازمان‌های غیر دولتی تقسیم می‌­شوند که دسته اول از کشورها ترکیب یافته و دستة دوم، مرکب از اشخاص حقیقی یا حقوقی دول مختلف است. از نظر تعداد اعضا می‌­توان سازمان­های بین‌المللی را به سازمان­های جهانی و منطقه­ ای تقسیم کرد که گروه اول، امکان عضویت تمام کشورهای جهان را فراهم می‌­آورد و در گروه دوم، عامل جغرافیایی، تعیین کنندة امکان عضویت کشورهاست. اگر عضویت در این سازمان­ها محدود به دول مشخصی در یک منطقه باشد آن­ها را سازمان­های منطقه‌ای بسته می‌­گویند و اگر میان کشورهای یک منطقه­، محدودیتی برای عضویت نباشد، آن را سازمان منطقه­ای باز می‌­گویند.

ایران در اکثر سازمان های بین المللی و منطقه ای عضو است که در ادامه گزارش به برخی از آنها می پردازیم؛

اوپک

سازمان کشورهای تولیدکننده نفت (اوپک) در سال ۱۹۶۰ با پیشنهاد ونزوئلا تأسیس شد. دولتهای عضو اوپک در بدو تأسیس عبارت بودند از: ایران, عربستان, ونزوئلا, کویت و عراق. اوپک به هنگام تأسیس ۶۷ درصد ذخایر نفت جهانی, ۳۸ درصد تولید جهانی نفت و ۹۰ درصد بازار جهانی را در اختیار داشت. اوپک به منظور تثبیت بازار نفت, از ابتدای دهه ۱۹۸۰, به طور متناوب بر روی دو استراتژی؛ حمایت از قیمت و حمایت از بازار, سیاستگذاری کرده است. استراتژی حمایت از قیمت؛ به معنای کنترل مدیریت تولید است. اتخاذ این استراتژی, سبب از دست رفتن سهم این کشورها در بازار نفت گردیده است. اتخاذ استراتژی حمایت از بازار, منجر به کاهش چشمگیر درآمد نفتی کشورهای تولیدکننده (کاهش قیمت) بالاخره, به دست آوردن سهم بیشتری از بازار می شود. اوپک در طی بیست سال گذشته از یک استراتژی میانه پیروی کرده است. اعمال این استراتژی ثبات نسبی درآمد کشورهای تولیدکننده عضو اوپک را دربرداشته است؛ اما از سویی بی ثباتی مداوم در بازار جهانی را تشدید کرده است.

هر سال اوپک دو کنفرانس در سطح وزیران نفت و انرژی کشورهای عضو برگزار می کند. این اجلاسها در ماه های مارس و سپتامبر هر سال برگزار می شود و در صورتیکه مشکلی در بازار وجود داشته باشد یا شرایط ویژه ای حادث شود یک اجلاس فوق العاده در آن سال و معمولا بعد از ماه سپتامبر برگزار می شود.

اوپک پلاس

اوپک پلاس به قصد همراهی تولیدکنندگانی مثل روسیه، مکزیک، جمهوری آذربایجان، بحرین، سودان، سودان جنوبی، مالزی و عمان با سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپک در تنظیم بازار شکل گرفته است. این ائتلاف صرفا برای کاهش تولید نیست بلکه دقیق‌ترین عبارت شاید تعیین سیاستی مشترک در تنظیم بازار است.

کشورهای تولیدکننده نفت غیر عضو اوپک (روسیه، مکزیک، جمهوری آذربایجان، بحرین، سودان، سودان جنوبی، مالزی، قزاقستان، برونئی، و عمان)، اوپک پلاس نامیده می‌شوند. اوپک پلاس با هدف همراهی دیگر تولیدکنندگان نفت با اوپک، در تنظیم بازار و کنترل قیمت‌ها شکل گرفته است. کشورهای الجزایر، ایران، عراق، کویت، لیبی، نیجریه، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اکوادور، آنگولا، ونزوئلا و کنگو نیز به عنوان تولید کننده نفت، اوپک را تشکیل داده‌اند.

ستاد بین‌المللی اوپک در آغاز بنیان‌گذاری در سال ۱۳۳۹ در ژنو سوئیس بود و در سال ۱۳۴۴ به شهر وین اتریش جابجا شد.

یازده عضو کنون اوپک تولیدکننده نزدیک به ۴۰٪ از نفت جهان هستند و نزدیک به دو سوم (۶۵٪) ذخایر نفتی شناخته شده جهان در اختیار آن‌هاست.

به مرور زمان با افزوده شدن بر تعداد کشورهای صادرکننده نفت که خارج از اوپک قرار داشتند، قدرتشان در حال زیاد شدن بود که به همین دلیل، اوپک مجبور شد برای حفظ بهای نفت خام با این کشورها که در صدر آن‌ها روسیه قرار گرفته، کنار آید. کشورهای غیر اوپک که نفت خام صادر می‌کنند،  شامل آذربایجان، بحرین، برونئی، قزاقستان، مالزی، مکزیک، عمان، روسیه، سودان جنوبی و سودان هستند.

اوپک پلاس با هدف همراهی دیگر تولیدکنندگان نفت با اوپک، در تنظیم بازار و کنترل قیمت‌ها شکل گرفته است. با این وجود، دولت‌های عضو اوپک که سران برخی از آن‌ها وابستگی‌های خارجی دارند، با سایر اعضای این سازمان هماهنگی کامل ندارند.

گفتنی است،  یکصدوهشتادویکمین نشست سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) روز پنجشنبه، دهم تیرماه برگزار شد و بیژن زنگنه وزیر نفت؛ پس از پایان این نشست در جمع خبرنگاران گفت: اوپک سالانه دو نشست برگزار می‌کند؛ یکی در ژوئن و دیگری در دسامبر. این نشست، نشست عادی اوپک بود که به بررسی مباحث اداری گذشت، گزارش‌های فنی و اقتصادی که از بازار تهیه شده، در نشست اوپک پلاس که در ساعات آینده برگزار می‌شود، مطرح و درباره آن تصمیم‌گیری می‌شود، فکر می‌کنم همان به سمت تمدید برویم.

اما هجدهمین نشست اوپک پلاس که وزیر نفت به آن اشاره کرد، به‌ دلیل بی‌نتیجه ماندن مذاکرات در نشست کمیته وزارتی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، به روز بعد موکول شد. روز بعد یعنی جمعه یازدهم تیرماه نیز به گفته وزیر نفت، به دلیل اینکه میان اعضا بر سر سهمیه، اختلاف‌هایی وجود داشت و برخی فکر می‌کردند درباره سهمیه‌ها بی‌انصافی شده، جلسه بدون نتیجه پایان یافت.

اوپک گازی

طرح تاسیس اوپک گازی در ۱۰ بهمن سال ۱۳۸۵ از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران حضرت آیت الله خامنه ای در دیدار وی با ایگور ایوانف دبیر شورای امنیت وقت روسیه مطرح شد. ایشان با اشاره به وجود نزدیک به نیمی از ذخایر گاز جهان در روسیه و ایران پیشنهاد کردند: این دو کشور با کمک یکدیگر می توانند بنای یک سازمان مربوط به همکاریهای گازی را همچون اوپک پایه گذاری کنند که بعدها در سفر مقام های روسی به قطر یکی دیگر از کشورهای دارنده ذخایر عظیم گازی این پیشنهاد به آن کشور نیز ارائه و مورد موافقت مقامهای دوحه قرار گرفت.

کشورهای عضو مجمع صادرکنندگان گاز، ۴۲ درصد از تولید گاز جهان، ۷۰ درصد از ذخایر گازی جهان، ۳۸ درصد از انتقال گاز با خط لوله و ۸۵ درصد از تجارت گاز طبیعی مایع شده(ال‌ان‌جی) را در اختیار دارند.

کشورهای ایران، الجزایر، بولیوی، مصر، گینه استوایی، لیبی، نیجریه، قطر، روسیه، ترینیداد و توباگو و ونزوئلا ١۱ عضو اصلی جی‌ئی‌سی‌اف هستند و مالزی، نروژ، عراق، پرو، جمهوری آذربایجان، امارات و موزامبیک به‌عنوان اعضای ناظر در مجمع کشورهای صادرکننده گاز شرکت می‌کنند.

بیست ‌و چهارمین نشست وزیران مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌ئی‌سی‌اف) آبان ماه سال گذشته در قاهره پایتخت مصر برگزار می‌شود.

اکو

اکو یک سازمان منطقه ای دولتی محسوب می گردد که در سال ۱۹۸۵ از سوی ایران ، پاکستان و ترکیه با هدف پیشبرد همکاریهای اقتصادی ، فنی و فرهنگی میان کشورهای عضو تاسیس گردید. اکو در واقع جانشین سازمان همکاری منطقه ای برای توسعه ( RCD) می باشد که از سال ۱۹۶۴ تا ۱۹۷۹ موجودیت داشت.

پس از فروپاشی شوروی، در سال ۱۳۷۲ کشورهای افغانستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان نیز به سازمان اکو پیوستند. این سازمان هم‌اکنون با ده عضو، حدود ۴۸۰ میلیون تن جمعیت و ۸٬۶۲۰٬۶۹۷ کیلومتر مربع وسعت کشورها، امکانات نفت، گاز و صنعت در اختیار دارد.

طبق اساسنامه این سازمان، اکو برای بهبود شرایط توسعه اقتصادی پایدار کشورهای عضو تلاش می‌کند؛ و برای حذف تدریجی موانع تجاری در این منطقه فعالیت دارد. از دیگر اهداف اکو، تهیه برنامه مشترک برای توسعه منابع انسانی در این ده کشور است. این سازمان هم‌چنین برای تسریع برنامه توسعه حمل و نقل و ارتباطات فعالیت می‌کند. زبان رسمی سازمان اکو انگلیسی است و مقر اصلی آن، شهر تهران در ایران است.

  فعالیت‌های سازمان همکاری های اقتصادی (اکو) بر محورهای تجارت و سرمایه‌گذاری، حمل ونقل و ارتباطات راه دور، انرژی، مواد معدنی، محیط زیست، کشاورزی، صنعت و گردشگری،‌ منابع انسانی و توسعه پایدار، پژوهش‌های اقتصادی و آمار و روابط بین‌الملل استوار است. از اهداف اصلی این سازمان می‌توان به توسعه پایدار اقتصادی کشورهای عضو، رفع موانع تجاری و توسعه تجارت درون منطقه‌ای، نقش اکو در رشد تجارت جهانی، یکپارچگی اقتصادی کشورهای عضو با اقتصاد جهانی، توسعه زیرساخت های حمل و نقل و ارتباطات که عامل پیوند کشورهای عضو با یکدیگر و دنیای خارج است، آزادسازی اقتصادی و خصوصی‌سازی، به جریان انداختن و فعال کردن ذخایر و منابع کشورهای عضو اکو، همکاری منطقه‌ای برای کنترل مواد مخدر، حفظ محیط زیست و تحکیم روابط تاریخی و فرهنگی در بین کشورهای عضو و همکاری با سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی اشاره کرد.

یونیدو

سازمان توسعهٔ صنعتی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۶۶ بر اساس قطعنامهٔ مجمع عمومی سازمان ملل متحد تأسیس گردید. یونیدو یا سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (The United Nations Industrial Development Organization (UNIDO)) یک سازمان تخصصی سازمان ملل متحد است که مقر آن در وین است. هدف اصلی این سازمان ارتقا و تسریع توسعه صنعتی در کشور های در حال توسعه یا اقتصاد های در حال گذار و توسعه روابط صنعتی بین المللی می باشد.

هدف اولیه یونیدو ارتقا و شتاب بخشیدن به توسعه صنعتی کشورهای در حال توسعه و کشورهایی است که اقتصاد آنها در حال گذار محسوب می‌شود. این سازمان به‌طور عمده با دولت‌ها، اتحادیه‌های کسب و کار و شرکت‌های انفرادی کشورهای در حال توسعه کار می‌کند.

ایران با همکاری سازمان توسعه صنعتی ملل متحد، پروژه‌های مشترکی همچون پروژه توسعه خوشه‌های صنعتی ایران، پروژه نوسازی صنایع فرآوری و بسته‌بندی خرما، ظرفیت‌سازی صنعتی برای مدیریت فناوری در سطح واحدهای صنعتی، راهبرد ملی برای کارایی مصرف و انرژی و پروتکل مونترال درباره با کاهش مواد مخرب لایه اوزون و کاهش مصرف متیل بر مایه در کشاورزی اجرا کرده است.

برنامه جامع و برنامه کشوری یونیدو بر پایه شش زمینه همکاری راهبردی جهانی شدن، توسعه منطقه‌ای از طریق تقویت صنایع کوچک و صنایع محلی، بهبود محیط کسب و کار و توسعه بخش خصوصی، مدرن کردن صنایع وابسته به کشاورزی، مسائل مربوط به انرژی و مسائل مرتبط با محیط زیست و مسائل آب و هوایی تنظیم شده است.

سازمان یونیدو تلاش‌های خود را بر محور فقرزدایی از طریق تقویت رشد بهره‌وری متمرکز کرده است و در همین حال به بسیج دانش، مهارت‌ها، اطلاعات و فناوری برای پیشبرد اشتغال مولد، اقتصاد رقابتی و محط زیست سالم مبادرت می‌ورزد.

فائو

فائو (FAO) مخفف Food And Agriculture Organization Of The United Nations، سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد از سازمان‌های بین‌المللی است که در زمینه توسعه کشاورزی فعالیت دارد. این سازمان در سال ۱۹۴۵ توسط ۴۴ کشور عضو سازمان ملل متحد تأسیس شد. این سازمان مدعی است، از مرکز فائو و از طریق شبکه جهانی بالغ بر حدود نود اداره برای گسترش و مدرنیزه کردن کشاورزی، جنگل‌داری، شیلات و تأمین غذای مناسب برای همگان، به کشورهای در حال توسعه کمک می‌کند. مقر این سازمان در شهر رم ایتالیا واقع شده است.

 این سازمان، به‌مثابه یک مجمع بین‌المللی بی‌طرف است؛ که تمام کشورها اعم از -توسعه‌یافته و در حال توسعه- در آن حضور دارند و در جهت بهبود کشاورزی، جنگل‌بانی، شیلات و دست‌یازی به تغذیه مناسب (علی‌الخصوص در کشورهای فقیر و در حال توسعه)، برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری می‌کنند. فائو علاوه‌بر این یک مرجع علمی و اطلاعاتی مناسب در زمینه‌های مذکور نیز به‌حساب می‌آید. هدف این سازمان، بالا بردن سطح زندگی و بهبود تغذیه مردم جهان، توزیع مناسب مواد غذایی در مناطق مختلف جهان و ایجاد امنیت غذایی است. مبارزه با سوءتغذیه با ارائه اطلاعات لازم به کشورهای مختلف؛ از دیگر اهداف فائو است که بازدهی کشاورزی و سطح تغذیه در جهان را افزایش داده‌است. مقر این سازمان واقع در شهر رم در کشور ایتالیا است.

فائو به اعضای خود شامل اتحادیه اروپا و ۱۸۳ کشور خدماتی ارائه می‌دهد و در این راه با هزاران همراه در سرتاسر جهان، از سازمان‌های جامعه مدنی مانند گروه‌های کشاورزان و سازمان‌های بشر دوستانه تا دیگر موسسات ملل متحد، بانک‌های توسعه و بخش خصوصی، همکاری می‌کند.

ایران از هفتم آذر ۱۳۳۲ عضو این سازمان است. کارشناسان این سازمان در سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۰ بخش چشمگیری از ذخایر ژنتیکی گندم، جو و یولاف ایران را تحت عنوان تحقیقات و بررسی گردآوری کرده و ارزیابی نمودند اما سپس آنان را از ایران خارج نموده و به بریتانیا، کانادا و دیگر کشورهای خارجی منتقل کردند.

 سازمان های منطقه ای یکی از حقیقت های انکارناپذیر سیاست و روابط بین الملل هستند، امروزه عرصه روابط بین الملل نه تنها شامل کشورها، بلکه شامل بسیاری از سازمان های بین المللی، مانند سازمان های منطقه ای از جمله اتحادیه اروپا، اتحادیه افریقا، سازمان کشورهای امریکایی، سازمان همکاری شانگ های و...است. دولت های ملی و سازمان ملل متحد به منظور حفظ صلح و امنیت بین المللی عضو این سازمان ها هستند. کمتر کشوری در دنیا وجود دارد که در هیچ سازمان منطقه ای عضو نباشد زیرا تاثیراتی که عضویت این سازمان ها در روابط سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی و... کشورها دارند بسیار بالاست.

گزارش: صفورا طالب زاده

انتهای پیام/