به گزارش خبرنگار سیاسی حیات؛  روابط سیاسی اقتصادی و فرهنگی هر کشوری ایجاب می کند که با سازمان های بین المللی تعامل داشته باشد حیطه عملکرد و فعالیت سازمان های بین المللی به حدی گسترش یافته که حتی اگر کشوری بخواهد هیچ تعاملی با آنها نداشته باشد، نمی تواند از محدودیت های اعمالی آنها بر خودش رهایی یابد.

سازمان بین المللی سازمانی است که تابعان آن دولت ها هستند و بر اساس معاهده بین دولت ها بوجود می آید.  سازمان های بین المللی شخصیت حقوقی دارند و می توانند با دولت ها و یا سازمان های دیگر طرف قرارداد قرار بگیرند. در برخی از سازمان های بین المللی عضویت برای تمام کشورها آزاد است (مانند سازمان ملل متحد یا اتحادیه اروپا) ولی بعضی از آنها  فقط کشورهای منطقه ای خاص می توانند عضو آن شوند (مانند سازمان همکاری اسلامی).

سازمان ملل متحد

مهمترین و مشهورترین سازمان بین المللی سازمان ملل متحد است که ۱۹۲ دولت عضو آن می باشند. این سازمان برای حفظ صلح و امنیت جهانی، گسترش روابط دوستانه میان کشورها و رسیدن به همکاری و هماهنگی در عملکرد ملت ها است. مقر آن در نیویورک می باشد و در لاهه، ژنو، وین و نایروبی دفاتر رسمی دارد.

این سازمان  در سال ۱۹۴۵ میلادی تأسیس و جایگزین جامعه ملل شد و کشورهای عضو و موسسات وابسته در طول هر سال با تشکیل جلسات منظم در مورد امور بین‌المللی و امور اجرایی مربوط به آنها تصمیم‌گیری می‌کنند.

در ۵مارس ۱۹۴۵، حکومت ایالات متحده امریکا به نیابت از حکومت‌های بانی پیشنهادهای دامبارتن اوکس، از ایران دعوت کرد که جهت تدوین منشور ملل متحد، نماینده‌ای را به کنفرانس ملل متحد که در ۲۵آوریل ۱۹۴۵ در سانفرانسیسکو تشکیل می‌شد، اعزام دارد. به این ترتیب ایران ۱۵مهر ۱۳۳۳ هجری شمسی عضویت این سازمان را بدست آورد. مجمع عمومی سازمان ملل متحد روز پنجشنبه ۱۱ خرداد ۱۴۰۲ به وقت نیویورک با اجماع، نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران را به عنوان نائب رئیس هفتاد و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل انتخاب کرد.از سوی دیگر  مجمع عمومی سازمان ملل با اجماع کاندیدای، جمهوری اسلامی ایران را به عنوان به گزارشگر کمیته خلع سلاح و عدم اشاعه مجمع عمومی و عضو هیات رئیسه این کمیته نیز منصوب کرد.

اولین تلاش هر دولت عضو سازمان ملل، آن است که در عمل تصویر مطلوبی از خود ارائه کند و به طور مداوم در حفظ آن بکوشد. در نتیجه، یکی از اهداف ایران از حضور در سازمان ملل، ارائه تصویری مطلوب از کشور است تا از این طریق، مشارکت در همکاری های بین المللی در جهت سیاست خارجی اش باشد.قطعاً سازمان ملل، در نظام روابط بین المللی نقش ویژه ای داردو هر کشور باید متناسب با اهداف و منافع خود، از این سازمان و نقش آن در روابط بین الملل بهره جوید.

پیگیری مسائل حقوق بشر دلیل اصلی ایجاد سازمان ملل بود. جنگ جهانی دوم و مسایل مربوط به نسل‌کشی سبب شد تا بر سر ایجاد سازمان جدیدی که مانع وقوع تراژدی‌های مشابه در آینده اجماع جهانی به‌وجود آید. هدف اولیه نیز ایجاد یک چارچوب قانونی برای بررسی و عملکرد مناسب بر اساس شکایات در مورد تخطی از حقوق بشر بود. منشور ملل متحد تمام اعضای سازمان ملل را ملزم به احترام و رعایت حقوق بشر می‌نماید و همه را موظف می‌داند تا برای رسیدن به این هدف تلاش کند. سازمان ملل دارای شش رکن اصلی است: مجمع عمومی، شورای امنیت، شورای اقتصادی و اجتماعی، شورای قیومت، دیوان بین المللی دادگستری و دبیرخانه سازمان ملل متحد. علاوه بر این نظام سازمان ملل متحد شامل سازمان های تخصصی، توافقنامه ها و برنامه های جهانی مانند گروه بانک جهانی، سازمان جهانی بهداشت، برنامه جهانی غذا، یونسکو و یونیسف است. در ادامه به مهمترین سازمان های تخصصی سازمان ملل متحد می پردازیم.

یونسکو

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (UNESCO) که به‌طور خلاصه یونسکو UNESCO نامیده می‌شود. هدف این سازمان کمک به صلح و امنیت در جهان از راه همکاری بین‌المللی در زمینه‌های آموزشی و علمی و فرهنگی به منظور افزایش احترام به عدالت و قانون‌مداری و حقوق بشر، بر پایه منشور سازمان ملل متحد است. ۱۹۱ کشور عضو یونسکو هستند. مقر آن در پاریس پایتخت فرانسه است و دفترهایی در کشورهای مختلف دارد. ایران در ۱۵ تیر ۱۳۲۷(۱۹۵۸) با تصویب اساسنامه یونسکو به عضویت این سازمان درآمد.ایران عضو دفتر منطقه ای یونسکو در آسیا و اقیانوسیه نیز است.لازم به ذکر است که همکاری ایران با یونسکو از طریق کمیسیون ملی یونسکو در ایران صورت می گیرد.اساسنامه کمیسیون ملی در ایران ۱۴ اردیبهشت ۱۳۲۸ به تصویب دولت وقت رسید. پس از انقلاب اسلامی هیات وزیران در ۲۹ شهریور ۱۳۶۶ اساسنامه اصلاحی کمیسیون مزبور را تصویب کرد.

یونیسف

یونیسِف در دسامبر ۱۹۴۶ به توصیه شورای اقتصادی و اجتماعی ملل متحد و تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد ایجاد شد که در اکتبر ۱۹۵۳ مجمع عمومی ملل متحد این سازمان را به عنوان یکی از ارکان دائمی سازمان ملل شناخت.

 صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) در اولین جلسه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ ۲۰ آذر ۱۳۲۵ برای کمک به کودکان آسیب دیده از جنگ جهانی دوم و تامین غذا، دارو و لباس آنها شروع به کار کرد. امروزه یونیسف بزرگترین نهاد بین‌المللی در حوزه کودکان است و در بیش از ۱۹۰ کشور جهان در زمینه بهداشت و تغذیه، آموزش، مراقبت از کودکان و دسترسی به فرصت‌های برابر برای کودکان فعالیت می‌کند.

یونیسف با طیف وسیعی از مقامات دولتی، سازمان‌های جامعه مدنی، رهبران مذهبی، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی همکاری می‌کند. مهم‌تر از همه اینکه، اقدامات و فعالیت‌های یونیسف با کمک‌های مالی داوطلبانه دولت‌ها، بخش خصوصی و افراد و نهادهای نیکوکار در هر گوشه از جهان اجرا می‌شوند.

سازمان جهانی هواشناسی (WMO)

سازمان جهانی هواشناسی (به انگلیسی: World Meteorological Organization یا WMO) یک سازمان بین‌المللی است که در سال ۱۹۵۰ ایجاد گردید هر چند سند تأسیس آن در ۱۹۴۷ امضا شده بود. این سازمان در واقع جانشین «سازمان هواشناسی بین‌المللی» (به انگلیسی: International Meteorological Organization) که در سال ۱۸۷۳ ایجاد شده بود، گردید. این سازمان در ۱۹۵۱ در ردهٔ سازمان‌های تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد در زمینهٔ آب و هوا، هیدرولوژی (اقلیم‌شناسی کاربردی) و علوم ژئوفیزیک درآمد. تعداد اعضای این سازمان تا ۱۲ دی ۱۳۹۱ (اول ژانویه ۲۰۱۳) ۱۹۱ دولت عضو و سرزمین تحت قلمرو است و مقر آن در ژنو، سوئیس قرار دارد.

سازمان تجارت جهانی(WTO)

  یک سازمان بین دولتی است که هدف اصلی آن تنظیم تجارت بین المللی است. این سازمان به طور رسمی در تاریخ ۱ ژانویه ۱۹۹۵ به موجب توافقنامه مراکش آغاز شد که در تاریخ ۱۵ اپریل ۱۹۹۴ توسط ۱۲۳ کشور به امضا رسیده است و جایگزین موافقتنامه عمومی تجارت و تعرفه (GATT) که در سال ۱۹۴۸ آغاز شده بود گردید. هم اکنون WTO بزرگترین سازمان بین المللی اقتصادی در جهان است. از وظایف سازمان تجارت جهانی ، تنظیم چارچوب مذاکره در مورد توافقنامه های تجارت کالاها و خدمات بین کشورهای عضو و روند حل اختلافات با هدف متعهد بودن شرکت کنندگان به توافقنامه های سازمان تجارت جهانی، که توسط نمایندگان دولت های عضو امضا و توسط پارلمان آنها تصویب شده است می باشد.

ایران در ۲۶ مه ۲۰۰۵ به عنوان عضو ناظر سازمان تجارت جهانی پذیرفته شد.

صندوق بین‌المللی پول

این سازمان یک سازمان بین‌المللی است که بر اجرای سامانه پولی بین‌المللی نظارت دارد. صندوق بین‌المللی پول، یکی از معتبرترین منابع ارزیابی و پیش‌بینی وضعیت اقتصاد جهانی محسوب می‌شود. این نهاد یک سازمان مستقل است که پس از جنگ جهانی دوم تشکیل شد و در حال حاضر ۱۸۹ عضو دارد. طرح بنیان‌گذاری صندوق در کنفرانس برتون وودز در ژوئیه ۱۹۴۴ که ساختار اقتصادی جهان پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفت به وجود آمد و در دسامبر ۱۹۴۵ آغاز به کار کرد. دولت ایران جزو ۴۴ کشوری بوده که به کنفرانس برتون وودز در سال ۱۹۴۴ برای تهیه اساسنامه صندوق بین المللی پول دعوت شد.

هدف از تشکیل صندوق عبارت است از:

گسترش همکاری‌های پولی بین‌المللی و تسهیل رشد متوازن تجارت بین‌الملل

ایجاد سامانه باثبات ارزی بین اعضا و پرهیز از رقابت در کاهش نرخ ارزها

تهیه منابع لازم از طریق منابع عمومی صندوق، به منظور کمک به کشورهای عضو دارای کسری تراز پرداخت‌ها

صندوق بین‌المللی پول، زیر نظر شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد کار می‌کند. اما در اصل، سازمانی مستقل است و این رابطه، بیشتر، تشریفاتی است.

مدیریت صندوق بین‌المللی پول از سپتامبر ۲۰۱۹ بر عهده کریستالینا جورجیوا است.

در بخش دوم این گزارش به ادامه بررسی ها خواهیم پرداخت.

گزارش: صفورا طالب زاده