به گزارش خبرنگار سیاسی حیات؛ گروه واگنر یا ارتش خصوصی واگنر یک گروه شبه نظامی یا شرکت نظامی خصوصی با وابستگی غیر مستقیم به ارتش روسیه است که با استخدام داوطلب در جنگ‌های نیابتی مشارکت می‌کند. مشارکت در جنگ داخلی سوریه، جنگ در دونباس و حمله روسیه به اوکراین از جمله فعالیت‌های این گروه است.

گروه واگنر چگونه شروع به کار کرد؟

تحقیقات در مورد گروه واگنر به دخالت احتمالی یک افسر سابق ارتش روسیه، دیمیتری اوتکین، ۵۱ ساله اشاره کرده است. گمان می‌رود که او واگنر را تأسیس کرده است و نام رمزی سابق خود را بر روی آن گذاشته است. او کهنه سرباز جنگ‌های چچن، افسر سابق نیروهای ویژه و سرهنگ دوم در GRU، سرویس اطلاعات نظامی روسیه است. تریسی جرمن، استاد درگیری و امنیت در کینگز کالج لندن می‌گوید که گروه واگنر برای اولین بار در جریان الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ وارد عمل شد.

گروه واگنر کجا فعالیت داشته است؟

در سال ۲۰۱۵، گروه واگنر در سوریه شروع به کار کرد و در کنار نیروهای طرفدار دولت جنگید و از میادین نفتی محافظت کرد. این گروه از سال ۲۰۱۶ در لیبی فعال بوده و از نیروهای وفادار به ژنرال خلیفه حفتر حمایت کرده است. گمان می‌رود که تا ۱۰۰۰ مزدور واگنر در به قدرت رساندن حفتر در دولت رسمی در طرابلس در سال ۲۰۱۹ شرکت داشته‌اند. در سال ۲۰۱۷، گروه واگنر برای محافظت از معادن الماس به جمهوری آفریقای مرکزی (CAR) دعوت شد. همچنین گزارش شده است که در سودان فعال است و از معادن طلا محافظت می‌کند.

در سال ۲۰۲۰ وزارت دارایی ایالات متحده گفت واگنر در این کشورها "به عنوان پوششی" برای شرکت‌های معدنی  پریگوژین، مانند M Invest و Lobaye Invest عمل کرده است و آن‌ها را تحت تحریم قرار داد. اخیراً، گروه واگنر توسط دولت مالی در غرب آفریقا دعوت شده است تا امنیت در برابر گروه‌های شبه‌نظامی اسلامی را تأمین کند. ورود این گروه در سال ۲۰۲۱ بر تصمیم فرانسه برای خروج نیروهایش از این کشور تأثیر گذاشت. در حال حاضر تحولات جدیدی در جنوب روسیه در حال اتفاق افتادن است. یوگنی پریگوژین، رئیس گروه مزدور واگنر، می گوید که نیروهایش مکان‌های کلیدی در شهر روستوف-نا-دونو در جنوب روسیه را در کنترل خود دارند.

ماه‌ها بود که خبرهایی پراکنده از اختلاف میان پریگوژین و نیروهای واگنر با نیروهای ارتش روسیه و شخص وزیر دفاع، سرگئی شویگو، به گوش می‌رسید و واگنری‌ها، ارتش روسیه را به بی کفایتی در جنگ اوکراین و عدم پشتیبانی از خود در این جنگ متهم می‌کردند و پریگوژین نیز هر از گاهی تهدید می‌کرد نیروهای خود را از خطوط مقدم جنگ خارج کند. اختلاف پنهان و آشکار میان دو طرف ادامه یافت تا اینکه شب گذشته پریگوژین در پیامی تلگرامی به سیم آخر زد و خبر داد که نیروهایش با موشک هدف حمله قرار گرفته‌اند و او انتقام خواهد گرفت. یوگنی پریگوژین رئیس گروه واگنر می‌گوید که همه اعضای این گروه حاضرند در جنگ با روسیه بمیرند. او ویدئویی را منتشر کرده است که در آن می‌گوید نیروهای واگنر به مسدود کردن شهر و حرکت به سمت مسکو ادامه می‌دهند مگر اینکه سرگی شویگو و والری گراسیموف رئیس ستاد کل روسیه با او ملاقات کنند.

فیلم‌های منتشر شده نشان می‌دهد که مردان مسلح در روستوف-نا-دونو یک ساختمان دولتی را با سربازان و تانک‌ها احاطه کرده‌اند. تدابیر شدید امنیتی در مسکو اعمال شده است و خودروهای زرهی در خیابان‌ها دیده می شوند. فرماندار لیپتسک می گوید بزرگراه ام ۴ که مسکو و استان روستوف را به هم متصل می‌کند در مرز بین مناطق لیپتسک و ورونژ بسته شده است. از سوی دیگر، مقامات روسی، رئیس واگنر پریگوژین را به شورش مسلحانه متهم کرده‌اند. پریگوژین ارتش روسیه را به حمله موشکی مرگبار به نیروهای واگنر در اوکراین متهم کرده است که وزارت دفاع آن را رد کرده است. پریگوژین قول داده است که "تا آخر راه را برود" و رهبری نظامی روسیه را سرنگون کند، اما تلاش برای کودتا را رد کرد.

دلیل اصلی عملیات گروه واگنر در روسیه چیست؟

پریگوژین رهبر واگنرها، دلیل عملیات علیه ارتش را ناتوانی ارتش در مدیریت جنگ اوکراین و همچنین حمله به مواضع گروه واگنر خوانده است. البته اقدامات گروه واگنر بی‌پاسخ نمانده است؛ چنانچه پریگوژین در بیانیه‌ای گفته «یک حمله موشکی به مواضع گروه واگنر انجام شده که قربانیان زیادی به دنبال داشته است.»

پریگوژین گفته که «این حمله از خطوط پشتی انجام شده که نشان می‌دهد نیروهای ارتش روسیه عامل آن بوده‌اند و به کشته شدن ۲۰۰۰ نفر از نیروهای او در این حمله منجر شده است، بنابراین شیطان در فرماندهی ارتش روسیه باید از میان برود و این نبردی برای عدالت است.» او همچنین گفته ۲۵ هزار نیروی آماده در اختیار دارد که با دستور او برای از میان بردن فرماندهی ارتش روسیه دست به عمل خواهند زد.

پریگوژین در توضیح چرایی شورش خود گفته اگر به شما گفتند که جبهه‌های جنگ به خاطر دخالت گروه واگنر از هم پاشیده، بدانید که این دلیل از هم پاشیدن جبهه‌ها نبوده است. زمانی که ما به اینجا رسیدیم، بخش‌های عظیمی از سرزمین از دست رفته بود. بسیاری از سربازان کشته شده بودند. تعداد کشته‌ها ۳ تا ۴ برابر بیشتر از چیزی است که در اسناد به مقامات اطلاع می‌دهند و ده برابر بیشتر از چیزی است که در اخبار تلویزیون می‌شنوید.

او گفته مجموع تلفات جانی روسیه در جنگ اوکراین بیش از ۱۰۰۰ نفر در بعضی روزها بوده است. این‌ها یا کشته شده‌اند، یا مفقود شدند یا زخمی. افرادی که از دستور سرپیچی می‌کنند هم به خاطر بزدلی شان نیست، بلکه به خاطر این است که هیچ گزینه‌ای ندارند. نه ادوات جنگی دارند نه فرماندهی. پریگوژین گفته «والری گراسیموف رئیس ستاد ارتش روسیه هم به محض اینکه متوجه شده گروه واگنر در راه رسیدن به مقر فرماندهی روستوف است، از آنجا فرار کرده است.»

رسانه منتسب به گروه واگنر نیز اعلام کرد که پوتین انتخاب اشتباهی کرد، این برای او بدتر است و به زودی رئیس جمهور جدید خواهیم داشت. رئیس‌جمهوری روسیه اما گفت نیروهای واگنر به یک توطئه جنایتکارانه از طریق شورش مسلحانه کشیده شده‌اند. باید تلاش‌ها و هماهنگی میان نیروهای روسیه بیشتر شود.

وی ادامه داد که آنچه امروز با آن روبه‌رو هستیم خیانت داخلی است و ما در روسیه به اتحاد همه نیروها نیاز داریم پس باید اختلافات کنار گذاشته شود. پوتین به جنگجویان واگنر هشدار داده در زمانی که روسیه با مبارزه سختی مواجه است، تسلیم ماجراجویی‌های جنایتکارانه نمی شود.

خبرگزاری رویترز نیز تصاویری از نیروهای واگنر در روستوف-نا-دونو در جنوب روسیه که یوگنی پروگوژین، رئیس واگنر می‌گوید نیروهایش کنترل آن را در دست دارند، منتشر کرده است. شبکه تلویزیونی صهیونیستی «آی۲۴نیوز» در پی شورش گروه واگنر علیه ارتش روسیه، از برافراشته شدن پرچم واگنر بر روی جرثقیل یک برج در حال ساخت، در قلب تل آویو خبر داد. مقامات رژیم صهیونیستی هرگونه ارتباط برافراشته شدن پرچم گروه واگنر در تل آویو را با این رژیم رد کرده و آن را کار یکی از کارگران شرکت سازنده برج اعلام کردند. بالا رفتن پرچم واگنر در تل آویو در چنین شرایطی می تواند حاکی از حمایت رژیم صهیونیستی از این گروه یا حتی احتمال ارتباط موساد با این گروه شبه نظامی باشد. رژیم صهیونیستی از همان ابتدای شروع جنگ اوکراین، حمایت از کی‌یف را به روابط دیرینه با مسکو ترجیح داد، به طوری که روابط تل‌آویو-مسکو دچار تنش شده و دادگستری روسیه خواستار اخراج آژانس یهود از این کشور شد. اگرچه با روی کارآمدن کابینه بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی، انتظار می رفت یخ سردی روابط بین تل‌آویو - واشنگتن ذوب شود، اما هنوز تحول جدیدی در روابط دو طرف دیده نمی شود و رژیم صهیونیستی کماکان به رایزنی با اعضای ناتو برای فروش تسلیحات به ویژه سیستم دفاع موشکی، ادامه می‌دهد.

به گزارش حیات؛ بیل تیلور سفیر سابق ایالات متحده در اوکراین در گفتگویی گفته که اقدام یوگنی پریگوژین علیه فرماندهان نظامی روسیه «به طور قطع یک کودتا» است. او گفته این برای پوتین جدی است. روس‌ها این موضوع را بسیار جدی می‌گیرند، اما بعید است که واگنر موفق شود زیرا وزارت دفاع تجهیزات، هواپیما، تانک و ادوات نظامی لازم برای سرکوب نیروهای پریگوژین را دارند.»

از سوی دیگرمخالفان پوتین این فرصت را غنیمت شمرده‌اند. گری کاسپاروف قهرمان شطرنج دنیا که اپوزیسیون پوتین محسوب می‌شود، گفته «از ابتدا مشخص بود پوتین دیگر نمی‌تواند گروه‌های قدرت را در روسیه کنترل کند و بر درگیری‌های داخلی سرپوش بگذارد یا دست‌کم از به خشونت کشیده شدن این اختلاف‌ها جلوگیری کند.»

میخائیل خودورکوفسکی، از غول‌های سرمایه‌دار روس و مخالفان جدی کرملین از مردم روسیه خواسته که از یوگنی پریگوژین، رهبر گروه واگنر، حمایت کنند. او که خود زمانی از نزدیک‌ترین الیگارش‌های روسیه به ولادیمیر پوتین بود گفته: «ما اکنون باید به کمک آنها برویم و اگر ضرورت ایجاب کند وارد صحنه نبرد هم خواهیم شد». خودورکوفسکی، پس از آن که با ولادیمیر پوتین اختلاف جدی پیدا کرد، ۱۰ سالی در روسیه به زندان افتاد. او به تازگی درخواست افزایش تحریم‌ها علیه اقای پوتین شده بود. او  گفته از نظر او مهم است که برای مقابله با کرملین حتی اگر لازم شود از «شیطان» هم باید حمایت کرد.او در خاتمه گفته: «و این تازه اغاز ماجرا است».

بر اساس این گزارش؛ در پی شورش شبه نظامیان گروه واگنر و به دست گرفتن کنترل برخی از شهرها و خطوط مواصلاتی، «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه در نطقی تلویزیونی، این شورش را خنجری از پشت بر پیکر روسیه، عنوان کرد و کنار گذاشتن اختلافاتی را که موجب سوء استفاده دشمنان می شود، خواستار شد.

گزارش: صفورا طالب زاده