به گزارش گروه سیاسی حیات، کمبود دارو یکی از معضلاتی است که در سال های اخیر در کشور بیش از گذشته وجود دارد و درصد قابل توجه ای از مردم برای حفظ سلامت خود نیازمند تامین انواع دارو هستند.کمبود اقلام دارویی تنها مختص نظام سلامت کشور ما نیست و این کمبودها با توجه به جمعیت و صنعت دارویی، متغییر و متفاوت است.

ایران با تأمین 97 درصدی داروهای مورد نیاز کشور از طریق تولیدات داخلی، توانسته همواره بازار دارویی را در شرایط ثبات نسبی نگه دارد و اگر بعضاً دچار بحران دارویی شده‌ایم، متوجه 3 درصد داروهای وارداتی برای بیماران خاص و صعب العلاج بوده است.

چرا بازار داروی کشور در تأمین داروهای معمولی دچار مشکل شد

اتفاقی که در ماه‌های گذشته باعث شد بازار دارویی کشور دچار بحران و اختلال شود، ناشی از کمبود داروهای معمولی بود. از همین رو، وزارت بهداشت مجبور شد برای تأمین داروهای آنتی بیوتیک، 50 تُن آنتی بیوتیک از کشور هند وارد کند.حال، این سوال مطرح است که چرا بازار دارویی کشور در تأمین داروهایی معمولی دچار مشکل شد، تا جایی که رئیس جمهور در دو جلسه هیأت وزیران، موضوع کمبود دارو را مطرح کرد و خواستار برخورد با افرادی شد که در تأمین داروهای مورد نیاز کشور، کم کاری کرده‌اند. به دنبال این موضوع بود که رئیس سازمان غذا و دارو، بعد از یک سال حضور بر مسند مهم‌ترین سازمان وزارت بهداشت، اعلام کناره گیری کند و وزیر بهداشت برای سازمان غذا و دارو، سرپرست معرفی کرد.

کمبود دارو چگونه به یک معضل سلامت تبدیل شد

صنعت دارو تا قبل از اجرای طرح دارویار، مشمول دریافت ارز ترجیحی بود تا قیمت دارو برای بیماران گران نشود. در عین حال، با پرداخت ارز دولتی به شرکت‌های دارویی، این شائبه پیش آمده بود که برخی، رانت خواری می‌کنند. از همین رو، دولت سیزدهم تصمیم گرفت، ارز ترجیحی دارو را از طریق بیمه‌ها به عنوان یارانه دارو، به داروخانه‌ها بدهد تا قیمت واقعی دارو، برای بیماران افزایش نداشته باشد. طرح دارویار از 23 تیر 1401 در کشور کلید خورد و از همان روزهای نخست، گلایه‌هایی از سوی تولید کنندگان مواد اولیه دارویی مطرح شد که قیمت مواد اولیه دارویی آن طور که باید و شاید، افزایش نیافته و در نتیجه، تولید داروهای آنتی بیوتیک برای آنها مقرون به صرفه نیست.

در این میان در زمان ها و فصول متفاوت شاهد کمبود انواع دارو در کشور بودیم که هر بار این اتفاق رخ می دهد بسیاری از قشرهای جامعه که دچار بیماری های قلبی-تنفسی و ... هستند با مشکلات فراوانی روبه رو می شوند البته باید به این نکته اشاره کرد که در میان همه ی کمبودهای دارویی کمبود دارو کودکان برای بیماری های مختلف مثل بیماری پروانه ای،انواع انتی بیوتیک ها،داروهای معلولین و غیره ... یکی از دغدغه های مهم خانواده ها است.

اگر تولید یک محصول صرفه اقتصادی نداشته باشد، امکان تولید وجود ندارد

در این خصوص فرامرز اختراعی رئیس هیأت مدیره سندیکای تولید کنندگان مواد دارویی می گوید: به دنبال تغییر نرخ ارز دارو، قیمت مواد مؤثره تولید دارو نیز تحت تأثیر قرار گرفت و بدیهی است اگر تولید یک محصول صرفه اقتصادی نداشته باشد، امکان تولید وجود ندارد.وی با عنوان این مطلب که این موضوع را کتباً به سازمان غذا و دارو گفته‌ایم، ادامه داد: از 90 قلم دارو، قیمت گذاری حدود 52 یا 54 قلم دارو توسط سازمان غذا و دارو، پایین‌تر از نرخ تمام شده است.

اختراعی با تاکید بر این موضوع که ذخایر انبارهای مواد مؤثره تولید دارو محدود است، گفت: برخی از وارد کنندگان مواد مؤثره برای ترخیص کالاهای خود باید مابه التفاوت نرخ ارز دولتی و نیمایی را پرداخت کنند. اما، اغلب تولید کنندگان مواد مؤثره دارو، جزو شرکت‌های کوچک و متوسط هستند که تحمل زیان دهی را ندارند. لذا، اگر اصلاح قیمت‌ها صورت نگیرد، قطعاً کمبودها افزایش خواهد یافت.وی افزود: 412 قلم ماده مؤثره دارو در کشور تولید می‌شود که اگر هر چه سریع‌تر نسبت به اصلاح قیمت گذاری ها اقدام نشود، احتمالاً شرایط تولید سخت‌تر خواهد شد.

در همین حال، سیدعلی فاطمی نایب رئیس انجمن داروسازان ایران، با اشاره به اینکه کمبود دارو در اغلب مراجعات مردم به داروخانه‌ها مشهود است، گفت: مهم‌ترین مسئله در شرایط کنونی، تأمین ذخایر استراتژیک دارو در کشور است

وی به کمبود داروهای آنتی بیوتیک در کشور اشاره کرد و افزود: اولین انتظار ما این است که بحث ذخایر استراتژیک دارو نه در سطح وزارت بهداشت بلکه در شورای عالی امنیت ملی مطرح شود چون زیبنده کشور ما نیست که مردم برای تهیه شربت استامینوفن، آموکسی سیلین و…، دچار مشکل شوند.

ظرفیت تولید کمبود سرُم در کشور را داریم

بنا بر این گزارش، یحیی ابراهیمی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، با تاکید بر نیازسنجی درست از شرایط کشور، گفت: متأسفانه بعد از شیوع کرونا شاهد کمبود سرُم در کشور بودیم. زمانی که ظرفیت تولید موجود است ولی تولید صورت نمی‌گیرد و اجازه واردات داده می‌شود، نشان از مدیریت نادرست است. از طرفی باید به این نکته اشاره کنم که  همواره تاکید کرده‌ایم که قیمت گذاری باید بر اساس قیمت تمام شده انجام شود.

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با بیان اینکه دشمن اصلی ما مدیریت غلط است، گفت: دغدغه مجلس و مسئولین نظام رفع مشکلات مردم است.

لزوم ذخیره استراتژیک دارو در کشور

وزارت بهداشت به عنوان متولی تأمین نیازهای دارویی و درمانی بیماران، می‌بایست پاسخگوی بروز چنین مشکلاتی باشد و بتواند مردم و نمایندگان آنها را با توضیحات خود قانع کند. زیرا، یکی از مهم‌ترین وظایف وزارت بهداشت، ذخیره استراتژیک دارو در کشور است. وقتی این ظرفیت در کشور وجود دارد که داروهای آنتی بیوتیک و سرُم های تزریق از طریق تولیدات داخلی تأمین شود، چرا باید مجبور به واردات شویم. به نظر می‌رسد، بروز کمبود داروهای معمولی، بیشتر از آنکه ناشی از عدم توانایی در تولید باشد، متوجه سوءمدیریت در مسیر تأمین دارو است. در عین حال، در واردات کالاهای سلامت محور نیز، شاهد تاخیرهایی هستیم که بعضاً به بروز بحران در حوزه سلامت دامن می‌زند.

ایران در زمینه صنعت دارویی به خودکفایی رسیده است

 ایران در زمینه صنعت دارویی به توفیقات زیادی دست یافته و به خودکفایی رسیده است، اما شواهد موجود این ادعاها را رد‌‌ ‌می‌کند. در حالی که گفته‌‌ می‌‌‌شود 71 درصد از نیاز بازار در داخل کشور تولید‌‌ ‌می‌شود؛ اما این گزارش نشان‌‌ ‌می‌دهد که در سال 99 تنها 23 درصد از بازار مواد اولیه موردنیاز تولیدکنندگان دارو در داخل کشور تامین شده که آن هم با نرخ بالا و به دو برابر قیمت مواد وارداتی بوده است.

بالابودن نرخ مواداولیه دارو در داخل کشور بیانگر سطح پایین فناوری تولید دارو در کشور است. به گونه‌ای که سطح فناوری تولید 97 درصد از این محصولات پایین و متوسط است؛ آن هم نه به این صورت که صفر تا صد آن را در داخل تولید کنند. 72 درصد از موادی هم که گفته‌‌ ‌می‌شود در داخل کشور تولید‌‌ ‌می‌شود، تنها یک مرحله از آنها در ایران تولید‌‌ ‌می‌شود و بقیه مراحل آنها قبلا در خارج از کشور تولید شده و بعد به ایران رسیده است.

براساس این گزارش، با ریشه یابی علل و عوامل وضعیت نابسامان کنونی در بازار مواد اولیه دارویی کشور مشاهده‌‌ ‌می‌کنیم که به اسم حمایت از تولید داخلی، یک انحصاری را ایجاد کرده و گفته‌اند کسی حق واردات آن بخش از موادی را که در داخل کشور تولید‌‌ ‌می‌کنیم، ندارد. این در حالی است که از سوی دیگر درخصوص مواد اولیه ای که در داخل کشور تولید نمی‌شود و به همین دلیل نیاز به واردات آنها داریم، سیاست غلطی مانند ارز 4200 تومانی را اجرایی کرده اند و این در شرایطی است که با کمبود و محدودیت ارز 4200 تومانی هم روبه رو هستیم. بنابراین واردات همین مواد اولیه موردنیاز هم با محدودیت مواجه‌‌ ‌می‌شود. این در حالی است که امسال میزان بودجه اختصاص یافته برای سلامت و دارو در 21 دی ماه به مجلس شورای اسلامی ارائه شد؛ لایحه ای که بحث سلامت به صورت مبسوط در آن دیده شده و برای وزارت بهداشت به عنوان دومین وزارتخانه بزرگ دولت، بودجه‌ حدود 273 هزار میلیارد تومانی پیشنهاد شده است.

به گزارش حیات، لایحه بودجه سال 1402 به عنوان دومین لایحه تدوین شده توسط دولت سیزدهم، چهارشنبه 21 دی ماه به مجلس شورای اسلامی ارائه شد. جزئیات ارقام کلی بودجه نشان می‌دهد که بودجه سال آینده از نظر منابع و مصارف در رقم 5261 هزار میلیارد تومان تراز می‌شود که  نسبت به سال جاری حدود 1502 هزار میلیارد تومان و معادل 40 درصد افزایش دارد.

بودجه ، مهم ترین عامل برای تولید و واردات دارو در کشور

بودجه مورد نیاز برای تولید و واردات دارو در کشور از مهم ترین عوامل تاثیرگزار است؛اینکه هر خانواده ایی بتواند قدرت دارویی و توانایی خرید دارو را داشته باشد یکی دیگر از موضوعات اصلی و اساسی است.بررسی آخرین وضعیت واردات کالای اساسی در سال گذشته نشان می‌دهد که از ابتدای سال تا 24 اسفندماه بیش از 25.9 میلیون تن به ارزش بیش از 14.7 میلیارد دلار هفت قلم کالای اساسی با ارز ترجیحی وارد کشور شده است که از این میزان 21.7 هزار تن به ارزش بیش از 2.5 میلیارد دلار به دارو، تجهیزات و ملزومات پزشکی اختصاص دارد.در جریان حذف ارز 4200 تومانی، واردات دارو مورد توجه قرار دارد که طبق مصوبه مجلس مقرر شده است حمایت از این بخش از طریق بیمه‌ها انجام شود.

حمایت از بیمه ها برای کنترل قیمت دارو

بهرام عین اللهی وزیر بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی به تازگی در ارتباط زنده تصویری با بخش خبری 24 شبکه خبر، اظهار داشت: طرح ارتقای بیمه همگانی سلامت  از پوشش بیمه برای افراد فاقد آن آغاز شد و مجلس حدود 6 هزار میلیارد تومان برای این طرح، در نظر گرفت که در نتیجه  حدود 6 میلیون نفر از اقشار کم درآمد سه دهک پایین، به طور رایگان تحت پوشش بیمه قرار گرفتند. 

وی افزود: در این مدت،  از یک سو زیرساخت های بیمه ای ارتقا یافت و از سوی دیگر، مجلس شورای اسلامی  5 هزار میلیارد تومان برای تامین داروهای بیماران خاص و صعب الاعلاج در نظر گرفت.

وزیر بهداشت با اشاره به اجرای طرح «دارویار» از امشب در کشور، گفت: در این طرح، تعداد داروهای تحت پوشش بیمه افزایش یافته است؛ به طوری که به تازگی 100 قلم داروی پرمصرف، تحت پوشش بیمه قرار گرفتند و همچنین 366 قلم داروی ضروری پرمصرف بیماری های مزمن از  جمله بیماری  دیابت و بیماری های قلبی و عروقی بیمه شدند.از طرفی عین اللهی با بیان اینکه در طرح دارویار، پوشش بیمه ای داروها افزایش می یابد، گفت: با دستور رییس جمهور، اعتبارات مناسبی برای تقویت بیمه ها اختصاص یافته است تا هزینه داروی بیماران، تامین شود. 

دارو تقلبی، تهدیدی جدی برای سلامت افراد

داروهای تقلبی علاوه بر ترکیبات مضرشان که تهدیدی جدی برای سلامت افراد و جان انسان ها محسوب می‌شوند، سالانه صدها میلیارد دلار خسارت نیز به صنعت داروسازی وارد می‌کنند. از این رو، علاوه بر نگرانی‌های ناشی از خسارت های جانی و مالی این داروها، دولت ها همواره درصدد ایجاد الزامات و قوانینی هستند که بتوانند قابلیت ردیابی و بررسی اجزای تشکیل‌دهنده داروها را الزام‌آور کنند.

از سال 1364 خورشیدی، داروهای تقلبی یکی از مشکلات پایدار و ثابت این صنعت بوده‌اند. سازمان بهداشت جهانی (WHO) تخمین می‌زند که حدود 10 درصد از داروهایی که در کشورهایی با درآمد کم تا متوسط وجود دارد، تقلبی هستند. چنین موضوعی معادل با مرگ ده‌ها هزار بیمار مبتلا به بیماری‌هایی است که داروهای مصرفی آنها فاقد اجزای ضروری برای درمان‌شان هستند.

بشیر خالقی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفت: مجازات ها در مبارزه با داروهای تقلبی و قاچاق بازدارنده و کافی نیست و سیستم قضائی باید در میزان جرائم تجدیدنظر کند.همچنین فروش و عرضه دارو بدون نسخه و از طریق فضای مجازی و اینترنتی غیرقانونی است، متاسفانه خرید و فروش داروهای قاچاق اینترنتی شده است و در واقع اغلب این داروها قاچاق و بی کیفیت بوده و سلامت مردم را به خطر می اندازند.

وی با یادآوری اینکه فروش اینترنتی دارو آسیب جدی را متوجه بخش درمان و سلامت مردم می کند، ادامه داد: به طور قطع داروهای با کیفیت در اینترنت عرضه نمی شود بلکه افراد دلال و سودجو با سوء استفاده از افزایش ضریب نفوذ اینترنت میان مردم در فضای مجازی اقدام به تبلیغ داروهای قاچاق و بی کیفیت با برچسب تقلبی می کنند.از طرفی باید به این نکته اشاره کنم که ضعف نظارت دستگاه های مسئول را در عرضه اینترنتی داروهای قاچاق و تقلبی موثر زیادی دارد که در این رابطه می طلبد نظارت مناسبی از سوی وزارت بهداشت، دستگاه قضا، سازمان غذا و دارو، وزارت ارتباطات و پلیس فتا بر عرصه و خرید و فروش اینترنتی دارو صورت گیرد و متخلفان شناسایی و برخورد قاطع با آنها در دستور کار قرار گیرد.

خالقی با انتقاد از اینکه مجازات ها در مبارزه با داروهای تقلبی و قاچاق بازدارنده و کافی نیست، تصریح کرد: مسیرهای ورود داروهای قاچاق به کشور باید شناسایی و مسدود شود و همچنین سیستم قضائی کشور باید در میزان جرائم تجدیدنظر کند و به گونه ای جرائم تعیین شود که بازدارندگی لازم را داشته باشند.

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، ادامه داد: اگر برای برخورد با متخلفان حوزه دارو خلاءقانونی وجود دارد بهتر است مسئولان مذکور لایحه ای تدوین و به مجلس ارسال کنند تا تخلفات حوزه دارویی کاهش یابد.

گزارش:پریسا بیگی-حجت عابدی اصل