به گزارش خبرنگار اقتصادی حیات؛ قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا، به خصوص آلودگی ذرات معلق می‌تواند آثار سوء جدی بر سلامت انسان داشته باشد و این آثار در افزایش خطر مرگ و میر مشاهده شده و انعکاس پیدا کرده است. به گزارش سازمان بهداشت جهانی تقریباً 3 درصد از مرگ‌های زودرس ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی و 5 درصد از مرگ‌های ناشی از سرطان ریه منتسب به ذرات معلق در مقیاس جهانی است که این نسبت به ترتیب در اتحادیه اروپا 1 الی 3 درصد و 2 الی 5 درصد است.

در ایران نیز در بسیاری از شهرهای بزرگ و متوسط غلظت بعضی از آلاینده‌های هوا از استانداردهای ملی به مراتب بالاتر است، به صورتی که برآورد می‌شود با احتساب تأثیر پدیده ریزگردها، بیش از نیمی از جمعیت کل کشور در معرض آلودگی قرار دارند. این مشکل نه تنها سلامت مردم را به مخاطره می‌اندازد، بلکه هزینه‌های زیادی را به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر حوزه سلامت، به علت افزایش نیاز به خدمات مراقبتی و بهداشتی و فوریت‌های پزشکی که برای جمعیت تحت‌تأثیر انجام می‌شود و همچنین سایر حوزه‌های اقتصادی تحمیل می‌کند.

بر اساس این گزارش میزان مرگ ومیر ناشی از آلودگی هوا در کل کشور به سالیانه 11159 نفر می‌رسد که تقریباً هم رده با آمار مربوط به تلفات جاده‌ای در کشور است. خسارت آلودگی هوا بر سلامتی شهروندان تهران حدود 2/3 میلیارد دلار تخمین زده شده است که این میزان برای کل کشور به 7 میلیارد دلار می‌رسد. بنابراین با لحاظ جمیع موارد ذکر شده می‌توان به اهمیت معضل آلودگی هوا پی‌برد و به این اندیشید که باید راهکارهای مؤثر و محکمی برای مقابله با این پدیده پیاده‌سازی و اجرا شوند.

طبق آخرین اخبار اغلب راهکارهای مذکور در قوانین و مصوبات مربوط به آلودگی هوا ذکر شده اند، اما بخش زیادی از این راهکارها اجرا نشده‌اند. دلیل اصلی اجرا نشدن این راهکارها، نبود بودجه کافی و تخصیص منابع اعتباری لازم از سوی دولت و مجلس است.

اعضای شورای اسلامی شهر تهران نیز در نامه‌ای به سران قوای سه‌گانه خواستار ورود دولت در حل بحران آلودگی هوای تهران شدند. بنا به گفته رییس شورای شهر تهران در این خصوص بیشترین علت آلودگی هوای تهران منابع متحرک است که اگر سوخت منابع متحرک گازوییل و یا گاز است، این‌ها را باید به سمت برقی شدن ببریم که این اقدام در برنامه ما قرار دارد و وزارت کشور نیر موافقت خود را اعلام کرده است که در ابتدا کار سفارش آن انجام و سپس در کشور ساخته شود.

به گفته چمران کم بودن واگن‌ها و خراب شدن تعدادی از آنها موجب آلودگی بیشتر هوا شده و در این میان با کمبود هزار دستگاه واگن مواجه هستیم و در کنار آن نیز باید حدود 400 دستگاه واگن نیز بازسازی شود. آمارها نشان می‌دهد تعداد اتوبوس‌ها از سال 96 (حدود 5 هزار دستگاه) به هزار و 800 دستگاه اتوبوس رسیده است که در این دوره با اقدام‌های انجام شده از سوی شهرداری تعداد اتوبوس‌ها به 2 هزار و 400دستگاه رسیده است که هنوز هم برای مسافران کافی نیست.

بنا بر این گزارش با وجود اینکه پایتخت نیاز به 9000 دستگاه اتوبوس دارد اما پس از پایان فعالیت شورای اسلامی شهر تهران در دور چهارم، 5 هزار دستگاه اتوبوس به مدیریت دوره پنجم تحویل داده شد و در دوره ششم شورای شهر اتوبوس های در حال فعالیت در خطوط به 1800 دستگاه کاهش پیدا کرده است.

مهم‌ترین قانون در این‌باره، اصل 50 قانون اساسی است؛ در جمهوری اسلامی حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌شود. از این رو هر فعالیت‌های اقتصادی که موجب آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن شود، ممنوع است. سیاست‌های کلی محیط زیست ابلاغی مقام معظم رهبری در اجرای بند یک اصل 110 قانون اساسی به سران سه قوه شامل 15 بند است. سومین قانون در این حوزه قانون هوای پاک سال 1396 است.

 بر اساس این گزارش راهکارهایی ازجمله نوسازی ناوگان حمل ونقل عمومی، توسعه وسایل نقلیه برقی، بهبود راندمان نیروگاه‌ها، اصلاح کیفیت سوخت، نیاز به صرف بودجه و زمان زیادی دارند. با توجه به شرایط اقتصادی فعلی کشورمان طبیعتاً اجرای این راهکارها با موانع بسیاری روبرو است.

در این میان آن چه را که نمی‌توان نادیده گرفت، وضعیت وخیم کیفیت هوا در اغلب کلان شهرها است که هر روز بیشتر و بیشتر می‌شود. بنابراین لازم به نظر می‌رسد تا با اجرای راهکارهایی وضعیت وخیم فعلی هوای تهران و دیگر کلان شهرها با تخصیص بودجه و حمایت لازم از سوی دولت و مجلس به نحوی کنترل و مدیریت شود تا در فاصله زمانی معین نسبت به اجرای راهکارهای اصلی کاهش آلودگی هوا اقدامات لازم انجام گیرد.

به گزارش حیات، طبق مطالعات انجام شده، شهر تهران با اجرای 15 راهکار منتخب کم‌هزینه و زودبازده، حداقل 27/8 درصد از انتشار آلاینده های گازی و 19/6 درصد از انتشار آلاینده ذرات معلق کاهش پیدا خواهد کرد. برای این میزان کاهش چیزی در حدود 107 هزار میلیارد ریال اعتبار مورد نیاز است که بخشی از آن توسط دولت، بخشی توسط شهرداری ها، بخشی آورده متقاضیان و باقی از سایر منابع قابل تأمین است.

همچنین در بخش منابع متحرک باید اقداماتی نظیر از رده خارج کردن کامیون‌های فرسوده و نوسازی ناوگان (با اولویت ناوگان ملکی و پیمانی شهرداری تهران)، از رده خارج کردن و نوسازی موتورسیکلت‌های کاربراتوری با نوع انژکتوری آن (برای کاربری‌های حمل و توزیع کالا، از رده خارج کردن و نوسازی موتورسیکت‌های بنزینی فرسوده با نوع برقی (برای کاربری‌های شخصی و…)، از رده خارج کردن و نوسازی ناوگان اتوبوس دیزلی تهران با نوع برقی یا پایه گازسوز، احداث خطوط تندرو اتوبوس برقی در شهر تهران (جایگزینی حداقل یکی از خطوط فعلی با خط برقی) و افزایش نرخ استفاده از خودروی شخصی از طریق افزایش تعرفه پارکینگ‌ها و پارک حاشیه‌ای است.

در پایان باید گفت که با صرف این هزینه، حداقل 176 هزار میلیارد ریال عایدی اقتصادی ناشی از کاهش آلودگی هوا نتیجه خواهد شد که نشان می دهد طول دوره بازگشت سرمایه کمتر از یک سال است. این ارقام در مقایسه با اجرای راهکارهای اصلی کاهش آلودگی هوا بسیار مقرون به صرفه‌تر و مؤثرتر است.

گزارش: معصومه غفاری