پایگاه خبری حیات - شهین مردانی؛ دهه دوم قرن بیست‌ویکم شاهد تحولی چشمگیر در نقشه دینی جهان بوده است؛ تحولی که در آن سهم اسلام روزبه‌روز پررنگ‌تر می‌شود. گزارش ۲۰۲۵ مرکز پژوهشی پیو که بر پایه بیش از ۲ هزار و ۷۰۰ منبع معتبر از جمله سرشماری‌های ملی، نظرسنجی‌های عمومی، ثبت‌های جمعیتی و آمار رسمی کشورها تهیه شده، نشان می‌دهد جمعیت مسلمانان جهان بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ از حدود یک میلیارد و ۶۷۵ میلیون نفر به بیش از ۲ میلیارد و ۲۲ میلیون نفر رسیده است. این یعنی افزایشی بیش از ۳۴۷ میلیون نفر تنها در یک دهه؛ رشدی معادل ۲۰.۷ درصد که تقریباً دو برابر نرخ رشد جمعیت کل جهان در همین بازه زمانی بوده؛ در همین مدت، سهم مسلمانان از جمعیت جهان نیز از ۲۳.۹ درصد به ۲۵.۶ درصد افزایش یافته است.

این ارقام صرفاً تغییراتی خشک و آماری در جدول‌های جمعیتی نیستند، بلکه از یک واقعیت عمیق‌تر خبر می‌دهند: اسلام دینی زنده، پویا و در حال گسترش است. گسترشی که نه بر پایه اجبار سیاسی و نه بر اساس موج‌های مقطعی و هیجانی، بلکه بر مبنای یک روند طبیعی اجتماعی و فرهنگی شکل گرفته است. همین واقعیت است که بخشی از تنش‌های امروز در اروپا را توضیح می‌دهد؛ تنش‌هایی که از ناتوانی برخی ساختارهای سیاسی و فرهنگی در مواجهه آرام و عقلانی با این تحول ناشی می‌شود.

بر اساس گزارش پیو، عامل اصلی رشد جمعیت مسلمانان، تغییر گسترده دین نیست، بلکه ساختار سنی جوان‌تر و نرخ بالاتر زاد و ولد در جوامع مسلمان نقش تعیین‌کننده دارد. به بیان ساده، اسلام از درون خانواده‌ها، نسل‌ها و زندگی روزمره مردم رشد کرده است. این ویژگی، اسلام را به بخشی طبیعی از تحولات جمعیتی جهان تبدیل کرده؛ جریانی انسانی که ریشه در پیوندهای خانوادگی، سنت‌های معنوی و سبک زندگی دارد، نه در پروژه‌های تحمیلی یا ایدئولوژیک.

در اروپا نیز بخش مهمی از جامعه مسلمان را همین نسل جوان تشکیل می‌دهد؛ نسلی که تنها یک عدد در آمارهای مهاجرتی نیست، بلکه سرمایه‌ای انسانی و فرهنگی به شمار می‌رود. حضور فعال مسلمانان جوان در دانشگاه‌ها، بازار کار، استارتاپ‌ها، رسانه‌ها، فعالیت‌های داوطلبانه و خدمات اجتماعی نشان می‌دهد که آنها بخشی از واقعیت زنده و جاری جوامع اروپایی هستند. با این حال، برخوردهای امنیتی، محدودیت‌های نمادین مانند سیاست‌های ضدحجاب و نگاه‌های هراس‌محور، این واقعیت را به چالش کشیده و زمینه‌ساز تنش‌های تازه شده است.

در مجموع، آنچه در دهه گذشته رخ داده، صرفاً افزایش اعداد در گزارش‌های جمعیتی نبوده است. جهان، و به‌ویژه اروپا، با دوره‌ای جدید از حضور اجتماعی، فرهنگی و معنوی اسلام روبه‌رو شده است؛ دوره‌ای که در آن نیاز انسان معاصر به معنا، هویت و اخلاق بیش از گذشته خود را نشان می‌دهد. نادیده گرفتن این واقعیت یا مواجهه سلبی با آن، نه‌تنها مسئله را حل نمی‌کند، بلکه شکاف‌ها را عمیق‌تر می‌سازد. آینده همزیستی در اروپا، بیش از هر چیز، به درک درست این تحولات و انتخاب راه گفت‌وگو و مدیریت هوشمندانه تنوع بستگی دارد.

اسلام؛ دین جوانان و امید جهانی

یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های جمعیت مسلمانان در جهان، میانگین سنی پایین و جوانی ساختار جمعیتی این جامعه است؛ موضوعی که در گزارش جامع جمعیت‌شناسی مرکز پژوهشی پیو در سال ۲۰۲۵ به روشنی بیان شده است. طبق این گزارش، میانگین سن مسلمانان در سطح جهانی ۲۴ سال است؛ در حالی که میانگین سن جمعیت غیرمسلمان جهان حدود ۳۳ سال اعلام شده؛ این فاصله ۹ ساله از نگاه جمعیت‌شناسی، تفاوتی معمولی نیست؛ بلکه امتیازی استراتژیک برای آینده فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی جهان اسلام است.

بر اساس همین گزارش، متوسط نرخ فرزندآوری در میان زنان مسلمان ۲.۹ فرزند و در میان زنان غیرمسلمان ۲.۲ فرزند ثبت شده است. پژوهش سال ۲۰۲۳ «گزارش چشم‌انداز جمعیت جهان سازمان ملل» نیز این روند را تأیید کرده و اعلام کرده است که ۹ کشور از ۱۵ کشوری که بالاترین نرخ رشد طبیعی جمعیت را دارند، اکثریت مسلمان هستند.

مرکز مطالعات «Global Religious Futures» در تحلیلی جداگانه اعلام کرده: اگر نرخ زاد و ولد فعلی ادامه یابد، تا سال ۲۰۵۰ حدود ۳۷ درصد از متولدین جهان در خانواده‌های مسلمان به دنیا خواهند آمد. این یعنی هر سه کودک از هشت کودک جهان، مسلمان خواهند بود.

این ترکیب میانگین سنی پایین + نرخ زاد و ولد بالا + پایداری خانواده باعث شده رشد طبیعی جمعیت مسلمانان اصلی‌ترین محرک افزایش بیش از ۳۴۷ میلیون نفری مسلمانان در دهه اخیر باشد؛ افزایشی که نه به دلیل موج‌های تغییر دین، بلکه به دلیل زیست طبیعی جوامع مسلمان رقم خورده است.

تحلیل‌های اجتماعی نشان می‌دهد این جمعیت جوان، موتور پیشران جوامع اسلامی در حوزه‌های دانش، فناوری، آموزش و کارآفرینی است. تنها در ده سال اخیر، طبق گزارش Arab Youth Survey65 درصد جوانان مسلمان ورود به مشاغل فناورانه را اولویت آینده خود اعلام کرده‌اند. در جنوب شرق آسیا و غرب آفریقا نیز مؤسسات کارآفرینی جوانان مسلمان بیش از ۴۵ درصد رشد ثبت شده کسب‌وکارهای کوچک را به خود اختصاص داده‌اند.

به بیان دیگر، مسلمانان جوان نه تنها پیروان آموزه‌های دینی هستند؛ بلکه تبدیل‌کننده ارزش‌های اسلامی به اقدام اجتماعی شده‌اند. آن‌ها نشاط، امید، هویت معنوی و مشارکت اجتماعی را با هم ترکیب می‌کنند و تصویری زنده از اسلام به عنوان دینی پویا، اجتماعی، سازنده و آینده‌نگر در جهان معاصر ارائه می‌دهند.

این پدیده نشان می‌دهد اسلام امروز تنها «یک دین تاریخی» نیست؛ بلکه یک اجتماع زنده انسانی با ضربان جوانی است؛ جامعه‌ای که توان دارد آینده‌ای سرشار از تحرک، اخلاق، خلاقیت و امید را بسازد—نه فقط برای مسلمانان، بلکه برای تمام جامعه جهانی.

اسلام؛ حضوری گسترده در پنج قاره جهان

گسترش اسلام در جهان امروز، پدیده‌ای محدود به سرزمین‌های سنتاً مسلمان‌نشین نیست؛ بلکه یک واقعیت جهانی و فراقاره‌ای است که حضور آن در عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی و جمعیتی پنج قاره مشهود است. طبق گزارش «چشم‌انداز ادیان جهان» منتشرشده در سال ۲۰۲۵ توسط مؤسسه پژوهشی «Global Religious Futures»، بیش از ۵۰ کشور جهان دارای جمعیت مسلمان قابل توجه هستند و ۴۸ کشور، اکثریت مسلمان دارند.

آمار رسمی در این گزارش نشان می‌دهد:

• آسیا – اقیانوسیه با بیش از ۱.۲ میلیارد مسلمان، خانه بزرگ‌ترین جمعیت مسلمان جهان است؛ به عبارتی ۶۰ درصد مسلمانان جهان در شرق زندگی می‌کنند.
• خاورمیانه و شمال آفریقا حدود ۴۱۴ میلیون مسلمان را در خود جای داده‌اند.
• زیرصحرای آفریقا با ۳۶۹ میلیون مسلمان یکی از سریع‌ترین رشدهای جمعیتی اسلامی را تجربه می‌کند.
• اروپا اکنون حدود ۴۴ میلیون مسلمان دارد و طبق گزارش سال ۲۰۲۳ دفتر آمار اتحادیه اروپا (یورو استت)، اسلام دومین دین قاره اروپا از نظر جمعیت است.
• آمریکای شمالی با نزدیک به ۶ میلیون مسلمان طی دو دهه گذشته شاهد دو برابر شدن جمعیت مسلمانان خود بوده است.

این داده‌ها نشان می‌دهد اسلام امروز صرفاً میراث جغرافیای تاریخی خود نیست؛ بلکه به یک فرهنگ جهانی تبدیل شده است، فرهنگی که از آسیای جنوب‌شرقی تا اروپا، از غرب آفریقا تا آمریکای شمالی، با زبان‌ها، قومیت‌ها و سبک‌های زندگی متنوع زندگی می‌شود.

گزارش «مرکز مطالعات مهاجرت بین‌المللی» در سال ۲۰۲۴ اعلام کرده: ۲۵ درصد مهاجرت جهانی در یک دهه اخیر متعلق به جمعیت‌های مسلمان بوده که بیشتر در حوزه‌های کار، تحصیل و استارتاپ‌های فناوری مهاجرت کرده‌اند. این داده‌ها نشان می‌دهد مسلمانان نه به‌صورت منفعل، بلکه به‌عنوان نیروی انسانی فعال و متخصص وارد چرخه اقتصادی کشورهای مقصد می‌شوند.

این حضور جهانی، اسلام را از یک دین منطقه‌ای به یک بازیگر فرهنگی جهانی تبدیل کرده است؛ دینی که امروز به‌جای چهره کلیشه‌ای رسانه‌های غربی، با نقش علمی و اجتماعی در دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، مراکز تحقیقاتی، تجارت و فعالیت‌های بشردوستانه شناخته می‌شود.

گرایش به اسلام؛ الهام از معنویت و تجربه انسانی

در دهه اخیر، گرایش به اسلام در جوامع مختلف جهان تنها محدود به رشد جمعیتی یا زاد و ولد نبوده و ابعاد فرهنگی، معنوی و تجربه‌های انسانی نقش مهمی در شکل‌گیری این روند ایفا کرده؛ به‌ویژه در سال‌های اخیر، تجربه‌های رسانه‌ای و بازتاب وقایع جهانی، سطح آگاهی و آشنایی غیرمسلمانان را با آموزه‌های اسلامی و قرآن افزایش داده است.

موج جدید مطالعه قرآن پس از بحران غزه

پس از وقایع انسانی و اجتماعی مانند بحران غزه، موج تازه‌ای از مطالعه قرآن و تأمل در آموزه‌های آن در میان جوانان و شهروندان غیرمسلمان در غرب شکل گرفت. انتشار گسترده تصاویر، مصاحبه‌ها و محتوای دیجیتال مرتبط با زندگی مردم مسلمان و پیام قرآن، موجب شد بسیاری از مخاطبان در آمریکا، اروپا و دیگر مناطق بیش از گذشته به سرچشمه‌های اصلی اسلام مراجعه کنند و پیام‌هایی همچون عدالت، صبر، معنویت و همبستگی را مستقیم از متن قرآن دریافت کنند.

آمارهای میدانی و پژوهشی:

• در انگلیس، سالانه حدود ۵ هزار نفر به اسلام گرویده‌اند، که بخش زیادی از آنان به دنبال معنویت، عدالت اجتماعی و حس تعلق به یک جامعه دینی بوده‌اند.
• اطلاعات رسمی نشان می‌دهد که حدود ۵۲۰۰ نفر در سال در انگلیس به اسلام می‌گرایند و ۶۰ تا ۷۵ درصد آنان زنان هستند، نشانه‌ای از نقش تجربه انسانی و معنویت در انتخاب دین.
• پژوهش‌های جامعه‌شناختی حاکی است که تقریباً ۹۰ درصد تازه‌مسلمانان در غرب پیش‌تر در خانواده‌هایی با پیشینه مسیحی بوده‌اند، که بر اهمیت جست‌وجوی معنوی و تجربه انسانی تأکید دارد.

یکی از محورهای برجسته این موج معنوی، رسانه و محتوای آنلاین است. درصد ویدئوهای اسلامی در پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب در سال‌های اخیر بیش از دو برابر شده است، که نشان‌دهنده استقبال کاربران از محتوای معنوی آنلاین است. کارشناسان معتقدند رسانه‌های تصویری و شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه پس از بحران‌ها، زمینه را برای مواجهه مستقیم مخاطبان با آیات قرآنی، روایت‌های اخلاقی و تجربه‌های واقعی انسانی فراهم کرده و افراد را فراتر از اطلاعات سطحی به جست‌وجوی معنویت و ارزش‌های انسانی سوق می‌دهند.

در پی این روند، نه‌تنها مطالعه قرآن افزایش یافته، بلکه گرایش به اسلام به‌عنوان یک جریان فرهنگی و انسانی زنده نیز تقویت شده است؛ روندی که نشان می‌دهد اسلام نه فقط از لحاظ جمعیتی، بلکه از منظر معنوی، فرهنگی و اجتماعی نیز توانسته جایگاه خود را در جهانی متغیر تثبیت کند.

چهره‌های جهانی که راه ایمان را انتخاب کردند: از ورزش تا موسیقی

گرایش به اسلام تنها یک پدیده جمعیتی نیست؛ داستان‌های شخصی چهره‌های مشهور جهانی نیز تصویر ملموس و انسانی این روند را نشان می‌دهد. ورزشکاران، هنرمندان و ستارگان موسیقی با انتخاب اسلام مسیر معنوی خود را شکل داده‌اند و نمونه‌های زنده‌ای از تأثیر آموزه‌های دینی بر زندگی انسان‌ها ارائه می‌کنند.

ورزشکارانی که اسلام را پذیرفتند

• امانوئل آدبایور، ستاره توگویی و عضو سابق تیم ملی و باشگاه تاتنهام، پیش‌تر مسیحی بود و مراسم تغییر دین خود به اسلام را انجام داد.
• فرانک ریبری، ستاره فرانسوی بایرن مونیخ، در سال ۲۰۰۲ اسلام را پذیرفت و نام اسلامی «بلال» را برگزید؛ همسرش نقش مهمی در این انتخاب داشت و می‌گوید، ایمان، از نظر جسمانی و روحی او را قدرتمندتر کرده است.
• اریک آبیدال، مدافع سابق بارسلونا، پس از ازدواج با همسر الجزایری خود در سال ۲۰۰۷ از مسیحیت به اسلام گروید و نامش را به «بلال اریک آبیدال» تغییر داد.
• امکا ازئوگو، مدافع و هافبک پیشین تیم ملی نیجریه، در فوریه ۲۰۱۲ اسلام را به عنوان مسیر زندگی خود انتخاب کرد و الهام‌بخش بودن زندگی پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص)، را دلیل اصلی خود اعلام کرد.
• نیکولا آنلکا، مهاجم فرانسوی و سرمربی-بازیکن تیم مومبای سیتی، در ۱۶ سالگی مسلمان شد و این انتخاب را تا سال ۲۰۰۴ به طور خصوصی نگه داشت، سپس رسماً اعلام کرد و نام اسلامی «عبدالسلام بلال» را برگزید.
• دنی بلام، فوتبالیست آلمانی، در ژانویه ۲۰۱۵ تغییر دین خود به اسلام را رسمی کرد و روزانه پنج بار نماز می‌خواند و از غذاهای حلال استفاده می‌کند.
• پل پوگبا، هافبک فرانسوی، نیز ایمان خود را یکی از عوامل موفقیت در زندگی شخصی و حرفه‌ای خود معرفی کرده است.

در بسکتبال، کریم عبدالجبار و زیاد عبدالعزیز اسلام را پذیرفته و مسیر معنوی خود را با تغییر نام نشان دادند. در ورزش‌های رزمی، مایک تایسون نیز در دهه ۱۹۹۰ اسلام را پذیرفت و تجربه‌های معنوی خود را با مخاطبان به اشتراک گذاشت.

هنرمندان و چهره‌های فرهنگی

• یوسف اسلام (Cat Stevens)، خواننده انگلیسی تبار، در سال ۱۹۷۷ اسلام را پذیرفت و نام خود را تغییر داد.
• شینید اوکانر، خواننده ایرلندی، در سال ۲۰۱۸ به اسلام گروید و نام جدید خود را بر اساس شهادت اسلامی انتخاب کرد.
• جرمین جکسون، عضو خانواده مشهور جکسون، پس از سفر به خاورمیانه، اسلام را پذیرفت و تأثیر ایمان را در زندگی شخصی خود برجسته کرد.
• دن بیلزریان، سلبریتی و پوکرباز آمریکایی، به تازگی علاقه‌مندی خود به مطالعه قرآن و درک آموزه‌های اسلامی را ابراز کرده و رسانه‌ها این روند را پوشش داده‌اند؛ این نمونه نشان می‌دهد که حتی افراد مشهور با سبک زندگی متفاوت، تحت تأثیر تجربه انسانی و معنویت، به بازتعریف باورهای دینی می‌پردازند.

موج توجه به قرآن در غرب پس از جنگ غزه

پس از آغاز جنگ غزه در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی غرب شاهد افزایش چشمگیر بحث‌ها درباره اسلام و قرآن بودند. هشتگ‌های مرتبط با «بازگشت به اسلام – Revert» در TikTok و اینستاگرام جمعاً یک میلیارد بار بازدید داشتند و نسل جوان به دنبال محتواهای مذهبی و قرآنی بودند.

رسانه‌های غربی گزارش داده‌اند که بسیاری کاربران در واکنش به تحولات غزه به مطالعه قرآن پرداخته و فیلم‌ها و پست‌هایی از خواندن آیات قرآن منتشر کرده‌اند. برخی منابع غیررسمی مدعی شده‌اند نرخ گرویدن به اسلام در اروپا پس از آغاز حمله اسرائیل به غزه به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.

گرایش به اسلام صرفاً یک پدیده مذهبی نیست؛ بلکه تجربه‌ای انسانی، فرهنگی و معنوی است که در زندگی افراد تأثیرگذار بوده و در سطح جهانی بازتاب پیدا کرده است. ترکیب داده‌های آماری، روایت‌های شخصی و موج رسانه‌ای، تصویر جامع‌تر و واقعی‌تری از روند گرایش به اسلام ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که اسلام امروز نه تنها یک پدیده جمعیتی بلکه یک جریان فرهنگی و انسانی زنده است که ذهن‌ها و دل‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند در شکل‌دهی آینده فرهنگی و اجتماعی جهان نقش‌آفرین باشد.

سیاست‌های ضدحجاب؛ قانون‌گذاری با پیامدهای اجتماعی قابل اندازه‌گیری

فرانسه به‌عنوان پیشگام سیاست‌های محدودکننده مذهبی در اروپا، از سال ۲۰۰۴ استفاده از نمادهای آشکار دینی از جمله حجاب را در مدارس دولتی ممنوع کرد. طبق داده‌های وزارت آموزش فرانسه، حدود ۶۵ تا ۷۰ درصد موارد انضباطی مرتبط با نمادهای دینی در مدارس، به دانش‌آموزان مسلمان مربوط بوده است. در سال ۲۰۱۰ نیز ممنوعیت پوشاندن کامل صورت در اماکن عمومی تصویب شد که بر اساس آمار وزارت این کشور، بیش از ۹۰ درصد جریمه‌ها به زنان مسلمان تعلق گرفت.

در بلژیک، پس از تصویب قوانین مشابه، گزارش‌های رسمی پارلمان نشان می‌دهد که طی پنج سال نخست اجرای قانون، بیش از ۸۰ درصد پرونده‌های قضایی مرتبط با پوشش مذهبی، مستقیماً به حجاب اسلامی مربوط بوده است. در آلمان نیز، بر اساس آمار دادگاه قانون اساسی فدرال، شکایت‌های مرتبط با منع حجاب معلمان مسلمان در برخی ایالت‌ها، یکی از پرتکرارترین پرونده‌های مربوط به آزادی مذهبی بوده است.

این آمارها نشان می‌دهد که سیاست‌های به‌ظاهر بی‌طرفانه، در عمل یک گروه دینی خاص را به‌طور نامتناسب تحت تأثیر قرار داده و همین امر به افزایش اعتراضات مدنی انجامیده است. در چند سال گذشته، پلیس فرانسه بارها از برگزاری تجمعات اعتراضی دانش‌آموزان و والدین مسلمان در شهرهایی مانند پاریس، لیون و مارسی خبر داده است.

افزایش مدارس اسلامی؛ روندی قابل رصد در آمار رسمی

در واکنش به این فشارها، تأسیس مدارس اسلامی در اروپا رشد قابل‌توجهی داشته است. بر اساس داده‌های رسمی وزارت آموزش فرانسه، تعداد مدارس اسلامی ثبت‌شده از کمتر از ۱۰ مدرسه در اوایل دهه ۲۰۰۰ به بیش از ۷۰ مدرسه در اوایل دهه ۲۰۲۰ رسیده است. این مدارس اگرچه کمتر از یک درصد کل مدارس خصوصی را تشکیل می‌دهند، اما رشد آن‌ها سریع‌تر از میانگین سایر مدارس غیردولتی بوده است.

در آلمان، طبق آمار کنفرانس وزرای آموزش ایالت‌ها، بیش از ۱۰۰ مرکز آموزشی با محوریت آموزش اسلامی به‌صورت رسمی یا نیمه‌رسمی فعالیت می‌کنند. انگلیس نیز بر اساس گزارش وزارت آموزش، بیش از ۲۰۰ مدرسه اسلامی دارد که بخش قابل‌توجهی از آن‌ها تحت نظارت مستقیم دولت و مطابق با برنامه درسی ملی فعالیت می‌کنند.

نکته قابل توجه آن است که بازرسی‌های دولتی نشان می‌دهد اکثریت این مدارس از نظر آموزشی استانداردهای لازم را رعایت می‌کنند. با این حال، تمرکز رسانه‌ای و سیاسی عمدتاً بر چند مورد تخلف محدود بوده که به تعمیم‌های گسترده و افزایش فشار نظارتی انجامیده است.

درگیری دولت‌ها با جامعه مسلمان؛ آمار تبعیض و نظارت

بر اساس داده‌های رسمی اتحادیه اروپا در حوزه حقوق بنیادین، مسلمانان یکی از بالاترین نرخ‌های تجربه تبعیض را در میان اقلیت‌های دینی دارند. در یک نظرسنجی سراسری که در چند کشور اروپایی انجام شد، حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد مسلمانان اعلام کردند که در پنج سال گذشته حداقل یک‌بار با تبعیض در اشتغال یا مسکن مواجه شده‌اند. این رقم در میانگین جمعیت عمومی کمتر از ۲۰ درصد گزارش شده است.

از منظر امنیتی نیز، آمارهای دولتی نشان‌دهنده تمرکز ویژه بر نهادهای اسلامی است. برای مثال، وزارت کشور فرانسه اعلام کرده که طی یک بازه پنج‌ساله، صدها مسجد و انجمن اسلامی مورد بازرسی اداری قرار گرفته‌اند؛ رقمی که نسبت به سایر نهادهای مذهبی، چندین برابر بیشتر است. دولت این اقدامات را در چارچوب مقابله با افراط‌گرایی توجیه می‌کند، اما نهادهای حقوق بشری اروپایی هشدار داده‌اند که چنین رویکردی می‌تواند به احساس هدف‌گیری جمعی منجر شود.

نگرانی راست‌گراها؛ واقعیت‌های جمعیتی و فرصت‌های اجتماعی

احزاب راست‌گرا معمولاً افزایش جمعیت مسلمانان در اروپا را به‌عنوان یک نگرانی بزرگ مطرح می‌کنند. در حالی‌که آمارهای رسمی نشان می‌دهد مسلمانان حدود ۵ تا ۶ درصد جمعیت اتحادیه اروپا را تشکیل می‌دهند و این رقم در کشورهایی مثل فرانسه و آلمان به ۸ تا ۱۰ درصد می‌رسد. این اعداد نه غیرعادی است و نه تهدیدکننده، بلکه نشان‌دهنده تنوع طبیعی جوامع اروپایی است.

گزارش‌های جمعیتی می‌گوید رشد جمعیت مسلمانان آرام و تدریجی است و بیشتر به جوان‌تر بودن جمعیت و نرخ بالاتر تولد مربوط می‌شود، نه موج‌های غیرقابل‌کنترل مهاجرت. در شرایطی که بسیاری از کشورهای اروپایی با کاهش جمعیت جوان و پیر شدن جامعه روبه‌رو هستند، این افزایش می‌تواند یک فرصت باشد.

جمعیت جوان مسلمان می‌تواند به بازار کار، اقتصاد و پویایی اجتماعی اروپا کمک کند؛ به‌ویژه اگر فرصت‌های برابر آموزشی و شغلی در اختیارشان قرار گیرد. تجربه نشان داده که تنوع دینی و فرهنگی، در صورت مدیریت درست، باعث تقویت جامعه می‌شود، نه تضعیف آن.

در مقابل، برخی جریان‌های راست افراطی با بزرگ‌نمایی آمارها تلاش می‌کنند فضای ترس ایجاد کنند. در حالی‌که واقعیت این است که حضور مسلمانان بخشی از زندگی امروز اروپا شده و می‌تواند به غنای فرهنگی و آینده پایدارتر این قاره کمک کند.

آمارها چه می‌گویند؟

آمارها و گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد تنوع دینی و فرهنگی در اروپا به یک واقعیت پایدار تبدیل شده است. موضوعاتی مانند حجاب، مدارس اسلامی و حضور اجتماعی مسلمانان بیش از گذشته دیده می‌شود و این نشان می‌دهد جامعه اروپا در حال تغییر و تطبیق است. این تغییرات در کنار چالش‌ها، فرصت‌هایی برای گفت‌وگو و همزیستی بهتر هم به‌وجود آورده است.

تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد هر جا رویکردها بر پایه گفت‌وگو، احترام متقابل و پذیرش تنوع بوده، تنش‌ها کمتر شده و مشارکت اجتماعی افزایش یافته است. امروز اروپا با یک فرصت مهم روبه‌روست: مدیریت درست تنوع دینی و فرهنگی. اگر این مسیر با عقلانیت و نگاه مثبت دنبال شود، می‌تواند به تقویت همبستگی اجتماعی و ساخت آینده‌ای آرام‌تر و پایدارتر برای همه شهروندان منجر شود.

آینده روشن اسلام؛ تمدنی جوان با ظرفیت شکل‌دهی به جهان فردا

پیش‌بینی‌های موسسه‌های پژوهشی جمعیت‌شناسی نشان می‌دهد که روند رو به رشد جمعیت مسلمانان جهان ادامه خواهد یافت و حتی شتاب بیشتری خواهد گرفت. براساس ارزیابی «پروژه آینده ادیان جهان» منتشرشده در سال ۲۰۲۵، اگر روند موجود ادامه پیدا کند، جمعیت مسلمانان تا سال ۲۰۵۰ به حدود ۲.۸ تا ۳ میلیارد نفر خواهد رسید. این یعنی تقریباً یک‌سوم جمعیت جهان مسلمان خواهد بود.

گزارش «United Nations Population Division» تأکید می‌کند که تا سال ۲۰۴۰، اسلام به جوان‌ترین جامعه دینی جهان تبدیل می‌شود؛ چراکه ۶۰ درصد جمعیت مسلمانان زیر ۳۰ سال خواهند بود. چنین ساختاری، برای جهان اسلام فرصت‌های مهمی ایجاد می‌کند:

• بازار نیروی کار جوان و فعال
• ظرفیت عظیم آموزش و دانشگاهی
• فرصت توسعه فرهنگی و رسانه‌ای
• توان پیشبرد تکنولوژی و اقتصاد دیجیتال

در همین زمینه، گزارش سال ۲۰۲۳ «OECD Future of Work» اعلام کرده که کشورهای مسلمان‌نشین تا ۱۵ سال آینده بیشترین ورودی نیروی جوان تحصیل‌کرده به بازار کار جهانی را خواهند داشت. از سوی دیگر، حضور رسانه‌ای نسل مسلمان تغییر قابل توجهی ایجاد کرده است. طبق گزارش «Digital Middle East»، طی هشت سال اخیر جمعیت تولیدکنندگان محتوای دیجیتال مسلمان ۳۱۰ درصد افزایش یافته و محتوای اسلامی در شبکه‌های اجتماعی با سرعتی چشم‌گیر دنبال‌کننده جذب می‌کند.

این نسل جوان، آموزش دیده، آنلاین، اجتماعی و چندزبانه است؛ نسلی که چهره جدیدی از اسلام را به جهان نشان می‌دهد:
اسلامی که با امید، عدالت، معنویت، اخلاق و مشارکت اجتماعی شناخته می‌شود. به این ترتیب، آینده اسلام نه فقط یک نمودار صعودی جمعیتی، بلکه یک فرصت تمدنی است؛ فرصتی برای بازتعریف تعاملات فرهنگی جهانی بر پایه معنویت، خانواده، مسئولیت اجتماعی و اخلاق انسانی ارزش‌هایی که اسلام به‌عنوان هسته هویتی خود حفظ کرده است.

اسلام؛ حقیقتی جاری در جهان معاصر

مرور داده‌ها و مستندات معتبر جمعیت‌شناسی، مهاجرتی و مطالعات فرهنگی نشان می‌دهد اسلام در جهان امروز نه در حاشیه، بلکه در متن تحولات اجتماعی و انسانی قرن بیست‌ویکم قرار دارد. رشد چشم‌گیر جمعیت مسلمانان، جوان بودن ساختار سنی، تثبیت نهاد خانواده، مشارکت فعال اجتماعی و گسترش حضور مسلمانان در پنج قاره، از اسلام تصویری متفاوت با آنچه رسانه‌های غربی سال‌ها ترسیم کرده‌اند، ارائه می‌دهد؛ تصویری واقعی‌تر، زنده‌تر و نزدیک‌تر به جامعه انسانی معاصر.

اسلام در دهه‌ها و قرن‌های گذشته تنها یک دین رسمی نبوده است؛ بلکه یک قالب فرهنگی و سبک زیست اجتماعی بوده که از خانواده آغاز شده، به ارتباطات انسانی گسترش یافته و در نهایت به تمدن‌سازی منجر شده؛ نقش امروز مسلمانان در آموزش، فناوری، خدمات اجتماعی، هنر، رسانه و فرهنگ، ادامه همان سلسله تاریخی است؛ با این تفاوت که اکنون ابزارها جهانی‌تر و امکان ارتباط گسترده‌تر شده است.

داده‌ها نیز همین را تأیید می‌کنند:

• رشد جمعیت مسلمانان، طبیعی و خانوادگی است.
• مشارکت جوانان مسلمان، فعال و موثر است.
• حضور جهانی اسلام، فراگیر و قابل مشاهده است.

از همین منظر است که بسیاری از تحلیلگران بین‌المللی از اسلام به عنوان «دین آینده‌محور» یاد می‌کنند؛ چراکه قابلیت امتداد فرهنگی، اخلاقی و تمدنی دارد؛ آن هم در زمانی که جهان با بحران معنویت، بحران هویت و بحران روابط انسانی مواجه است.

در جهانی که سرعت، رقابت، استرس و مصرف‌گرایی سبک زندگی بشر را تعریف کرده، بازگشت به معنویت، اخلاق، خانواده و عدالت اجتماعی، مفاهیمی که در اسلام در جایگاه هسته‌ای قرار دارند، معنایی تازه یافته است. این بازگشت، پدیده‌ای تبلیغاتی یا مقطعی نیست؛ پاسخی انسانی‌ است به یک نیاز واقعی.

بنابراین، افزایش توجه جهانی به اسلام، رشد جمعیت مسلمانان و نقش اجتماعی نسل جوان مسلمان، نه تنها نمودارهای آماری یا تیترهای رسانه‌ای نیست، بلکه نشانه استمرار یک حقیقت زنده است؛ حقیقتی که در قلب خانواده‌ها، در تربیت نسل‌ها و در تعاملات انسانی ریشه دارد و همچنان می‌تواند الهام‌بخش جهان فردا باشد.

انتهای پیام/