پایگاه خبری حیات - مهدیه چوپانی: ایران سرزمینی با تمدنی چند هزار ساله، یکی از قدیمی‌ترین کشورها و فرهنگ‌های جهان است که ریشه‌های آن به هزاره‌های سوم و چهارم قبل از میلاد بازمی‌گردد.

این سرزمین، مهد سلسله‌های کهن مانند عیلامی‌ها، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان بوده و همواره مرکز توسعه علم، هنر و ادبیات در منطقه بوده است.

این ویدئو وایرال شده در اینستاگرام نیز نشان دهنده قدمت چندین هزار ساله ایران است که کمتر کسی در دنیا از آن آگاه است.

از سوی دیگر زبان فارسی نیز ، با تاریخ و تمدنی کهن، به‌عنوان پلی میان فرهنگ‌ها و ملت‌ها عمل کرده است. از سده‌های میانه تا دوران معاصر، این زبان نه تنها در دربارها و محافل علمی و ادبی منطقه‌ای، بلکه در گستره‌ای وسیع از شبه‌قاره هند تا آناتولی و قفقاز، جایگاه ویژه‌ای داشته است.

شاعران و متفکرانی چون سعدی، حافظ، مولوی و نظامی با آثار جاودانه خود، فارسی را به زبانی جهانی تبدیل کردند که در دل فرهنگ‌های مختلف ریشه دوانده است.

زبان فارسی، به‌عنوان یکی از ستون‌های اصلی فرهنگ ایرانی، در طول قرون متمادی نه تنها ابزار ارتباط در دربارها و دستگاه‌های دولتی بوده، بلکه وسیله‌ای برای انتقال اندیشه، علم و هنر به سراسر آسیای میانه، شبه‌قاره هند و آناتولی نیز محسوب می‌شده است.

این زبان توانست با آثار ادبی و متون علمی و عرفانی، هویتی فراملی و میان‌قاره‌ای برای فرهنگ ایران بسازد که هنوز پس از قرن‌ها، در دانشگاه‌ها، کتابخانه‌ها و حتی فرهنگ عامه جهان، جایگاه خود را حفظ کرده است.

مثلا قرن ۱۰–۱۵ میلادی فارسی زبان فرهنگی و اداری پهنه‌ای وسیع را در برمی‌گرفت که شامل ایران، افغانستان، ماوراءالنهر (تاجیکستان/ازبکستان امروز)، بخش‌های بزرگی از شبه‌قارهٔ هند، آسیای میانه و تا آسیای صغیر بود.

در این دوره جمعیت جهان حدود ۳۰۰–۴۰۰ میلیون نفر تخمین زده می‌شود، و جمعیت سرزمین‌هایی که فارسی در آن زبان رسمی بوده و بخش مهمی از نخبگان و شهرنشینان به آن زبان صحبت می کردند یا می‌نوشتند حدود ۳۰–۵۰ میلیون نفر بوده است. یعنی حدود ۸ تا ۱۲ درصد جمعیت جهان در محدوده زندگی می‌کردند که فارسی زبان غالب بود.

دورهٔ صفویه تا قاجار مثلاً قرن ۱۶–۱۹با قدرت گرفتن زبان‌های ملی در هند، نفوذ رسمی فارسی در هند کاهش یافت. امّا هنوز در ایران، افغانستان، آسیای میانه، قفقاز و بخش‌هایی از عثمانی حضور پرقدرت داشت.جمعیت جهان در حدود ۶۰۰–۹۰۰ میلیون، و جمعیت حوزهٔ نفوذ فرهنگی فارسی در حدود ۲۵–۴۰ میلیون نفر؛حدود ۳ تا ۶ درصد جمعیت جهان شامل می شد.

اما از قرن ۲۰ تا امروز، با ورود نظم جدید دولت ها و ملت‌ها، رسمی شدن زبان‌های محلی و نفوذ استعمار انگلیس در هند، جامعیت بین‌المللی فارسی کاهش یافت و با ملی‌سازی زبان‌ها (اردو/هندی در هند، ترکی نو در عثمانی/ترکیه، روسی در آسیای میانه)، نقش فرادولتی فارسی فروکش کرد و بیشتر به سه کشور (ایران، افغانستان، تاجیکستان) محدود شد. که تقریبا حدود ۱٫۵ درصد جهان را شامل می شود.

تحلیلگران بر این باورند که این فرایند به معنای نابودی زبان فارسی نبود؛ بلکه جامعیت آن به‌عنوان زبان فراملی و واسطه میان ملت‌ها کاهش یافت. فارسی دیگر زبان رسمی ارتباط میان دربارها و امپراتوری‌های منطقه نبود، اما همچنان زبان هویت، ادب و فرهنگ باقی ماند.

با نفوذ استعمار و آموزش انگلیسی، این زبان کم‌کم به زبان علمی و بین‌المللی عصر نوین تبدیل شد. انگلیسی، به‌واسطه انقلاب صنعتی، توسعه چاپ و نشر، دانشگاه‌های نوین و گسترش شبکه‌های رسانه‌ای و تجاری بریتانیا، به زبان فراگیر علمی و دیوانی در سطح جهانی بدل شد. از هند گرفته تا آفریقای جنوبی و بخش‌هایی از خاورمیانه، انگلیسی جایگزین فارسی و سایر زبان‌های منطقه‌ای شد، و روند جهانی شدن آن در قرن بیستم با گسترش فرهنگ پاپ، رسانه، اینترنت و هالیوود تکمیل شد.

با این حال در دنیای امروز، شاهد بازگشت توجه جهانی به زبان فارسی هستیم. این توجه نه تنها در محافل علمی و دانشگاهی در جهان دیده می شود، بلکه در عرصه فرهنگ عامه و هنر دنیا نیز نمود مجدد پیدا کرده است.

برای مثال هنرمندان و شخصیت‌های برجسته‌ای چون جیسون موموآ، کریس مارتین، آنجلینا جولی، برد پیت و امبر هرد با تاتوهای فارسی بر بدن خود، علاقه خود را به این زبان و فرهنگ نشان داده‌اند. این پدیده، بیانگر تأثیر عمیق و ماندگار زبان فارسی در سطح جهانی است و نشان می‌دهد که این زبان، فراتر از مرزهای جغرافیایی، همچنان الهام‌بخش و تأثیرگذار باقی مانده است.

بازگشت توجه جهانی به فارسی

در دهه‌های اخیر فارسی دوباره مورد توجه جهانی قرار گرفته است. در دانشگاه‌های معتبر جهان مانند SOAS لندن، دانشگاه هاروارد، کلمبیا، دانشگاه آکسفورد و دانشگاه استنفورد، واحدهای فارسی و ایران‌شناسی ارائه می‌شوند. همچنین، دانشجویان خارجی در افغانستان و ایران در دوره‌های زبان فارسی شرکت می‌کنند و متون کلاسیک را به‌عنوان بخش از مطالعات ادبی می‌آموزند.

در حوزه فرهنگ عامه، پدیده‌های جالبی دیده می‌شود؛ موجی از تتوهای ابیات فارسی، به‌ویژه از حافظ و مولوی، در میان برخی هنرمندان و ورزشکاران جهان دیده شده است. از نمونه‌های ثبت‌شده می‌توان به Jason Momoa اشاره کرد که واژه فارسی «زندگی» را روی ساعد خود تتو کرده است.

همچنین Chris Martin خواننده Coldplay در اجرای زنده خود بخشی از شعر مولوی را به انگلیسی و فارسی خوانده است و Madonna نیز به شعر حافظ علاقه نشان داده و آن را در مراسمی عمومی توضیح داده است. علاوه بر این، در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های جهانی، برخی چهره‌ها ابیات فارسی را تتو کرده یا از آن در آثار هنری خود استفاده می‌کنند؛ این نشان می‌دهد که فارسی هنوز الهام‌بخش و جذاب است.

امبر هرد که عاشق ادبیات ایران و مشرق زمین است، عاشق شعرهای عمرخیام شاعر و فیلسوف ایرانی است و به همین دلیل هم یک بیت از شعرهای خیام رو روی بدنش تتو کرده است.

لورنزو پلگرینی یک بازیکن حرفه‌ای فوتبال اهل ایتالیا است که به زبان فارسی روی گردن خود تتویی انجام داده است. او نوشته: به خودت ایمان داشته باش.

آنجلینا جولی بازیگر مشهور هالیوودی هم بر روی بدنش تاتوهایی به زبان فارسی دارد.

زبان فارسی شاعرانه است

موسیقی و هنر معاصر نیز بازتاب‌دهنده بازگشت محبوبیت زبان فارسی است. ترانه‌هایی با کلمات فارسی در شبکه‌های جهانی پخش می‌شوند، کلاس‌های آنلاین آموزش فارسی برای غیر فارسی‌زبانان و دانشگاه‌های بین‌المللی ارائه شده است و ترجمه‌های متعدد آثار مولوی، سعدی و حافظ به انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی و چینی، مخاطبان جدیدی جذب کرده‌اند. این بازگشت، بیش از آنکه تکرار نقش رسمی گذشته باشد، نشان‌دهنده کارکرد هویتی و الهامی فارسی است و به زبان فرهنگ و هویت جهانی تبدیل شده است.

همان طور در این ویدئو مشاهده می کنیم تعدادی از افراد با ملیت ها و زبان متفاوت با شنیدن فارسی آن را زبانی شاعرانه و آهنگین می دانند و از شنیدن آن حس خوبی به آنها دست می دهد.

اما موضوعی که اخیرا در شبکه های اجتماعی به چشم میخورد این است که بسیاری از هنرمندان بلاگرها و افراد سرشناس خارجی و هالیوودی تمایل زیادی به یادگیری زبان فارسی و فرهنگ ایرانی دارند و حتی تلاش می کنند این موضوع را در شبکه های اجتماعی پررنگ نشان دهند.

برای مثال بلاگر روسی زبان فوتو میریام، عکاس و گردشگر روس‌زبان با داشتن نزدیک بیست هزار دنبال کننده در صفحه اینستاگرام، در پست‌های خود کاخ‌ها و معماری ایرانی را معرفی می‌کند و توضیحاتی درباره اشعار فارسی مرتبط با مکان‌ها می‌دهد. او با این کار هم فرهنگ ایرانی را به مخاطبان جهانی معرفی می‌کند و هم علاقه خود به زبان فارسی را نشان می‌دهد.وی تلاش می کند با تولید محتوای خاص درباره ایران مخاطبان خود را به بازدید از ایران تشویق کند.

فارسی صحبت کردن گلن کلوز بازیگر معروف هالیوودی در یک برنامه تلویزیونی خارجی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. فارسی صحبت کردن افراد سرشناس می تواند به رواج هرچه بیشتر این زبان در دنیا کمک کند و آن را به جان معرفی کند.

بلاگر روسی زبان به نام ساشا با ۴۰۶ هزار دنبال کننده با تولید محتوای اختصاصی درباره ایران، به یکی از پرمخاطب‌ترین چهره‌های خارجی فعال در فضای مجازی ایران تبدیل شده است او به دلیل علاقه به زبان فارسی به دانشگاه ایران آمد و تحصیلات خود را در این زمینه ادامه داد.

وی به دلیل داشتن تعداد زیادی دنبال کننده ایرانی نام کاربری خود را به زبان فارسی تغییر داده است. همچنین کانال یوتیوب او با ثبت بیش از ۱۵۰,۰۰۰ مشترک، به یکی از پربازدیدترین کانال‌های خارجی با موضوع ایران تبدیل شده است. ویدیوهای او از بازار تهران و تست غذاهای محلی ایرانی، هر کدام بیش از دو میلیون بازدید داشته‌اند.