DOAJ؛ مرجع جهانی نشر علمی دسترسی آزاد

پایگاه DOAJ به عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین و معتبرترین نمایه‌های بین‌المللی نشریات علمی دسترسی آزاد، نخستین مقصد پیشنهادی برای نشریاتی است که مایل به حضور در عرصه جهانی هستند. این پایگاه نشریات را بر اساس ۱۶ معیار اصول شفافیت و بهترین عملکرد (Principles of Transparency and Best Practice) ارزیابی و پذیرش می‌کند؛ معیارهایی که به‌عنوان استاندارد جهانی نشر علمی شناخته می‌شوند.

نژادابراهیمی در این باره توضیح داد: پذیرش نشریه در DOAJ به معنای دستیابی آن به سطحی از کیفیت و شفافیت است که به آن اعتبار بین‌المللی می‌بخشد و زمینه را برای ورود به نمایه‌های معتبرتر همچون اسکوپوس و وب آو ساینس فراهم می‌سازد.

رتبه ایران در کنار قدرت‌های علمی جهان

طبق آمار منتشرشده، اندونزی با ۲۵۱۱ نشریه، انگلستان با ۲۲۰۲ نشریه، برزیل با ۱۵۳۳ نشریه و ایالات متحده با ۱۲۴۸ نشریه چهار جایگاه نخست را به خود اختصاص داده‌اند. ایران با ۱۰۰۲ نشریه در جایگاه پنجم ایستاده و کشورهایی مانند اسپانیا (۹۸۹ نشریه)، لهستان، سوئیس، روسیه و ترکیه را پشت سر گذاشته است.

روند رشد نمایه‌سازی نشریات ایرانی در یک دهه اخیر

بررسی داده‌های DOAJ نشان می‌دهد که شتاب رشد نشریات نمایه‌شده ایران در سال‌های اخیر بی‌سابقه بوده است. در سال ۲۰۱۵، تنها ۹۱ نشریه ایرانی در این پایگاه حضور داشتند. این رقم در سال ۲۰۲۰ به ۵۰۶ نشریه و در پایان سال ۲۰۲۴ به ۹۳۱ نشریه رسید. اکنون در سال ۲۰۲۵، با عبور از مرز هزار عنوان، رکوردی تاریخی برای نشر علمی کشور به ثبت رسیده است.

تنوع زبانی نشریات ایرانی در DOAJ

نشریات ایرانی نمایه‌شده در DOAJ نه تنها از نظر تعداد، بلکه از نظر زبان نیز متنوع‌اند. 

رتبه نهم زبان فارسی در میان زبان‌های نشریات نمایه شده در DOAJ

زبان فارسی با مجموع ۵۹۱ نشریه، جایگاه نهم را میان ۸۰ زبان علمی دنیا در پایگاه DOAJ دارد. ایران با این آمار، سهم عمده‌ای از نشریات فارسی‌زبان جهان را تولید می‌کند، در حالی که ترکیه، افغانستان و مصر نیز سهم بسیار کوچکی از این آمار دارند. به اینصورت ک ه از این میان، ۵۸۴ نشریه فارسی‌زبان در ایران منتشر می‌شوند و کشورهای ترکیه (۵ نشریه فارسی زبان)، افغانستان (۱ نشریه فارسی زبان) و مصر (۱ نشریه فارسی زبان) نیز در این حوزه سهم اندکی دارند.

پیامدهای راهبردی این موفقیت

به گفته نژادابراهیمی، ورود بیش از هزار نشریه ایرانی به پایگاه DOAJ نه تنها اعتبار بین‌المللی نشریات کشور را افزایش می‌دهد، بلکه زیرساختی راهبردی برای حضور پرقدرت‌تر در دیگر نمایه‌های معتبر جهانی فراهم می‌کند.

او افزود: این جایگاه افتخارآمیز به ما کمک می‌کند تا با برنامه‌ریزی هدفمند، مسیر ارتقای نشریات به نمایه‌های باکیفیتی همچون اسکوپوس و وب آو ساینس را هموار کنیم. همچنین، رعایت استانداردهای DOAJ به ارتقای فرآیند داوری، اخلاق نشر، و شفافیت در مدیریت نشریات یاری می‌رساند.

مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی در پایان گفت: این موفقیت حاصل همکاری و تلاش بی‌وقفه دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، انجمن‌های علمی، ناشران و مدیران مسئول نشریات علمی کشور است. ما با تکیه بر این دستاورد، گام‌های بعدی را برای افزایش کیفیت، نمایه‌سازی در پایگاه‌های معتبر جهانی و ارتقای جایگاه علمی ایران در عرصه بین‌المللی برخواهیم داشت.