به گزارش خبرنگار فرهنگی حیات، امروز دهم اردیبهشت‌ماه روز ملی خلیج فارس است. روز بزرگداشت این قلب نیلوفرین و قطب موج و طوفان و مردی و ایمان. خلیجی که تا همیشه فارس خواهد ماند. خلیجی که آبی است چون دل دریایی عشق و معراج‌گاه مردانی است از جنس شرف و شهامت و شهادت...

دهم اردیبهشت‌ماه در تاریخ ایران روز مهمی است. روزی که یادآور از خودگذشتگی‌های ملت سرافراز ایران و فرار اشغال‌گران متجاوز پرتغالی بعد از ۱۱۷ سال تسلط جابرانه‌ بر سواحل جنوبی کشور (۲۱ آوریل ۱۶۲۲ میلادی) در پی رشادت‌های سپاه ایران به رهبری امیرالامرای فارس (امام قلی‌خان) است. شاه عباس صفوی در این روز در سال ۱۶۲۱ میلادی توانست هرمز را از چنگ پرتغالی‌ها درآورد، تا همیشه به‌خاطر این اقدامش از او به نیکی یاد شود.

ای سومین خلیج بزرگ جهان! بمان...

خلیج تا ابد فارس سومین خلیج بزرگ جهان است که به خاطر موقعیت جغرافیایی خود در طول تاریخ همواره نامش بر سر زبان‌ها بوده و مردم تمام جهان آن را با نام خلیج فارس یا دریای پارس می‌شناسند. قدیمی‌ترین اسناد موجود درباره خلیج فارس به کتاب‌های باقیمانده از یونان باستان بر می‌گردد.

یونانی‌ها و مورخان‌شان در این کتاب‌ها با نام «پرسیکوس سینوس» که به معنی «خلیج فارس» است از این آبراهه یاد می‌کنند و تکرار همین نام باعث می‌شود که بسیاری از نقشه‌های باقی‌مانده از اروپائیان قرن‌ها بعد نیز با همین نام از خلیج فارس یاد کنند.

بر اساس نوشته‌های مورخان یونانی مانند هرودت (۴۸۴ – ۴۲۵ ق.م) کتزیاس (۴۴۵ – ۳۸۰ ق.م)، گزنفون (۴۳۰ – ۳۵۲ ق.م) استرابن (۶۳ ق.م – ۲۴ م) که پیش از میلاد مسیح می‌زیسته‌اند؛ یونانیان نخستین ملتی هستند که به این دریا نام پرس و به سرزمین ایران پارسه، پرسای، پرس‌پولیس یعنی شهر یا مملکت پارسیان داده‌اند.

انگلیسی زبان‌ها نیز این منطقه جغرافیایی خاص را PERSIAN GULF می‌خوانند که در واقع ترجمه ساده‌ای از نام «خلیج فارس» است و نقشه‌های بیشماری که از ملوانان و جغرافی دانان انگلیسی قرون ۱۶ و ۱۷ میلادی باقی‌مانده است، اسناد غیر قابل انکار این حقیقت تاریخی هستند.

ابوعلی احمدبن عمر معروف به ابن رسته در کتاب الاعلاق‌النفیسه که در سال ۲۹۰ هجری به رشته تالیف درآورده، نوشته است: «اما از دریای هند خلیجی بیرون می‌آید به سمت سرزمین فارس که آن را «خلیج‌فارس» می‌نامند»؛ محمد عبدالکریم صبحی نیز در کتاب «علم الخرائط» در نقشه‌هایی که با ترجمه عربی نقل کرده است، دریای جنوب ایران را «الخلیج‌الفارسی» و «بحر فارس» نامیده است.

دیگر کتاب‌های نگاشته شده با موضوع خلیج فارس، عبارتند از:

همچنین کتاب «وقایع نگاری خلیج فارس، بخش تاریخ ایران» با عنوان اصلی «The Gazetteer of The Persian Gulf, Oman and Centeral Arabia, Calcutta, India, ۱۹۱۵» است که به وقایع‌نگاری تاریخی، جغرافیایی،‌ اجتماعی و… کشورهای حوزه خلیج فارس می‌پردازد. این کتاب توسط «عبدالمحمد آیتی» از متن عربی به فارسی ترجمه شده است. کتاب «اسناد نام خلیج فارس، میراثی کهن و جاودان» نوشته «محمد عجم» هم با موضوع خلیج فارس است.

اما بر خلاف نیات مغرضانه برخی همسایگان ایران، این آب‌ها، تاریخچه و گذشته دور و درازی دارند؛ گذشته‌ای که مرور آنها، ثابت می‌کند این‌گونه تحریف‌ها که برخی آنها را ظاهری و سطحی و برآمده از تعصبات قومی می‌دانند، پشتوانه‌ای قوی و برنامه‌ریزی کاملا حساب‌شده، در ورای آن نهفته است.

خلیج فارس در تحولات اقتصادی جهان

خلیج فارس از جنبه‌های گوناگون دارای ویژگی‌های متمایزی در مقایسه با دیگر مناطق آبی و خشکی‌های جهان است که در نوع خود منحصر به فرد است.

خلیج فارس نقش خود را به‌عنوان شاهراه بازرگانی از روزگاران دور داشته است، از هنگام گسترش رقابت‌های سیاسی استراتژیک قدرت‌های اروپایی، منطقه خلیج فارس به عنوان یک شاهراه بازرگانی مهم و پر اهمیت در زنجیره استراتژی آنان، مورد توجه قرار گرفت.

بدون تردید خلیج فارس با منابع طبیعی و معدنی فراوان خود دیگر نه تنها بخاطر ایفای نقش ارتباط دهندگی یک بزرگراه تجاری میان شرق و غرب جهان، بلکه به عنوان یکی از ۲ سر انتهایی در مبادلات اقتصادی جهان به شمار می‌آید و این نشان دهنده جایگاه و اهمیت این آبراه مهم است.

دنیا در حال حاضر برای تأمین ۶۵ درصد نیازهای نفتی خود به خلیج فارس متکی است و این منطقه غیر از نفت، قریب ۳۰ درصد ذخایر گاز جهان را نیز در خود جای داده و مهم‌ترین موردی که باعث اهمیت فوق العاده خلیج فارس و حتی سبب دست اندازی و طمع ورزی قدرت‌های بزرگ به آن شده، وجود این ذخایر طبیعی است.

حماسه اخراج اشغالگران از خلیج

امام‌قلی خان، فرزند دلاور الله‌وردی خان (حاکم ایالت فارس) که پس از مرگ پدرش به فرمان شاه عباس صفوی به امیر الامرایی فارس (شامل چند استان فعلی جنوب کشور) منصوب شده بود، در سال ۱۰۳۱ هجری قمری (۱۶۲۲ میلادی)، برای بیرون راندن پرتغالی‌ها از سواحل و جزایر ایران، فعالیت‌های خود را آغاز کرد.

وی به بندر گامبرون (بندرعباس) حمله برد و آنجا را تصرف کرد، سپس با پیاده کردن نیرو در سواحل قشم، برای نبردی تمام عیار با پرتغالی‌ها آماده شد؛ تا اینکه با قدرت فرماندهی، ابتکارات نظامی و سرعت عملی قابل تحسین، توانست پرتغالی‌های اشغالگر را با آن همه سلاح و تجهیزات نظامی، به زانو در آورد، همچون اجداد دلاورش، فرمانده نظامی قلعه را اسیر کند.

به این ترتیب و سرانجام در دهم جمادی الاخر سال ۱۰۳۱ هجری قمری (۲۹ اوت سال ۱۶۲۲ میلادی) پرچم کشور استعمارگر، پس از یکصد و ۱۷ سال تسلط استعماری و نظامی بر منطقه ای سوق الجشی از خطه دلیر پرور ایران، توسط دلاور دیگری از این دیار فرود آورده و به جای آن، بار دیگر پرچم پر افتخار ایران در خلیج فارس برافراشته شد.

در جنگ میان سپاه امام‌قلی خان و ارتش پرتغالی‌ها، چندین هزار نفر از فرزندان ایران شرکت داشتند که هزاران نفر از آنان در راه باز پس گیری جزایر هرمز شهید شدند. این شهیدان گمنام در راه وطن و برای حفظ مرزهای پر ماجرای جنوبی در دریای پارسی شهید شدند.

اهتمام و رشادت امام قلی خان در اینجا پایان نیافت و با همت و مبارزه او، پرتغالی‌ها در مسقط و عمان نیز شکست خوردند و نهایتاً در سال ۱۰۳۱ هجری قمری پرتغالی‌ها به‌طور کامل از خلیج فارس بیرون رانده شدند.

فهرست اسناد سازمان ملل درباره نام «خلیج فارس»

اهمیت خلیج فارس و موقعیت استراتژیک آن را می‌توان در اسناد بین‌المللی که از پیشینه چند هزار ساله این نامگذاری حکایت دارند، جست و جو کرد. نامی که گاه و بیگاه کشورهای عربی غرض ورزانه آن را مورد تحریف قرار داده و اسناد جعلی ارائه می‌دهند.

پژوهش‌های بسیاری درباره اسناد و پیشینه تاریخی خلیج فارس و نام آن از گذشته های دور تا حال صورت گرفته و در هیچ برهه ای از زمان به نام دیگری خوانده نمی‌شده است. این اسناد عبارتند از:

۱- سند شماره ۶۱ نشست بیست و سوم سازمان ملل متحد در وین (۲۸ مارس تا ۴ آوریل ۲۰۰۶) با عنوان «رسمیت تاریخی، جغرافیایی و حقوقی نام خلیج فارس»

۲- سند ST/CS/SER.A/۲۹/Add.۲ در تاریخ ۱۸ اوت ۱۹۹۴ (۲۷ مرداد ۱۳۷۳)

۳- قطعنامه UNLA ۴۵٫۸.۲ در تاریخ ۱۰ اوت ۱۹۸۴ (۱۹ مرداد ۱۳۶۳)

۴- قطعنامه UNAD ۳۱۱/Qen در تاریخ ۵ مارس ۱۹۷۱ (۱۴ اسفند ۱۳۴۹)

۵- نقشه رسمی کمیسیون اقتصادی و اجتماعی غرب آسیا، شماره ۳۹۷۸ چاپ سازمان ملل (سپتامبر ۲۰۰۷)

۶- نقشه رسمی ایران، شماره ۳۸۹۱ چاپ سازمان ملل (ژانویه ۲۰۰۴)

۷- نقشه رسمی غرب آسیا، شماره ۳۹۷۸ چاپ سازمان ملل (نوامبر ۱۹۹۸)

۸- فهرست اسناد سازمان های مهم درباره نام «خلیج فارس»

۹- در وب سایت معروف www.fifa.com که سایت فدراسیون جهانی فوتبال است، دربخش اطلاعات جغرافیای کشورهای حاشیه خلیج فارس به هر چهار زبان اصلی خود یعنی (انگلیس،آلمانی،اسپانیولی و فرانسوی ) از لغات هم معنی خلیج فارس (persian gulf ,golfe persique ,persischer golf ,golfo persico) استفاده شده است.

لازم به‌ذکر است که گستردگی فیفا تا حدی است که تعداد کشورهای عضو آن از تعداد کشورهای عضو سازمان ملل بیشتر است.

برجسته بودن نام خلیج فارس در اطلس‌های کهن

در تمامی نقشه‌ها و اطلس‌های کهن، نام خلیج فارس حک شده است به عنوان نمونه، در اطلس «العراق فی الخوارط القدیمه» به ترسیم «احمد سوسه» (بغداد ۱۹۵۹) شامل ۴۰ نقشه از منابع عربی قرون وسطی است. در اطلس «کویت فی الخوارط العالم» نیز نام خلیج فارس در نقشه‌ها به کار رفته است.

نقشه ایران در دوره افشاریه که نام «Persian Sea» دریای پارس در آن به وضوح قابل مشاهده است، این نقشه را «امانوئل بوئن» جغرافی‌دان بریتانیایی ترسیم کرده است. «فیثاغورث» نیز در سفرنامه خود این آبراه را دریای پارس نامیده است.

یکی از مهم‌ترین اسناد در این زمینه نقشه جهان به ترسیم «هکاتوس» جغرافیدان (۴۷۲ تا ۵۰۹ پیش از میلاد) است. در این نقشه خلیج فارس و خلیج عرب (دریای سرخ) به وضوح از یکدیگر تمیز داده شده‌اند. در نقشه هرودوت، مورخ مشهور یونان (۴۲۵ تا ۴۸۴ پیش از میلاد) نیز خلیج عربی همان دریای سرخ امروزی معرفی شده است.
نقشه مصر در زمان عثمانیان هم خلیج فارس را با عنوان «خلیج العجم» مشخص کرده است.

۳۰ اطلس تاریخی شامل اطلس «توماس هربرت» ۱۶۲۸، اطلس پاریس دانشگاه لوساج ۱۸۶۳، اطلس آلمان ۱۸۶۱، اطلس پاریس انویلی ۱۷۶۰، اطلس جغرافیایی مدرن ۱۸۹۰ پاریس دارای ۱۰ نقشه با ذکر نام خلیج فارس، اطلس لندن ۱۸۷۳، اطلس «ارنست امبروسیوس» ۱۹۲۲، اطلس بیلفیلد ۱۸۹۹، اطلس هارمسورث قرن ۱۹ لندن هم از نام خلیج فارس استفاده کرده‌اند. دایره المعارف لاروسکا، آمریکانا و … تمام دایره المعارف های مشهور از قدیم تا کنون خلیج فارس را با همین واژه ثبت کرده‌اند.

رنگ آبی روشن...

جواد اسلامی در سروده‌ای به ستایش خلیج فارس و دلیران این دریای نیلی پرداخته است که آن را در زیر می‌خوانید:

یه امضا پای ایران خورده، رنگ آبی روشن
به رنگ آسمان بیکران سرزمین من

خلیج فارس، این تاریخ توفان‌زاد ایرانی
خلیج فارس، این آرامش موّاج خصم افکن

اگر تنب بزرگ  و کوچک و بوشهر، ابوموسی
شود آلوده با چشم پلید و شور اهریمن

وگر دست تعرض در کرانش لنگر اندازد
شود اعماق این دریای نیلی مدفن دشمن

همه یکسر دلیرانیم در اردوی تنگستان
کهن ملک سلیمانی و دلواری است این میهن

ندارد مرد دریا تاب مرگ بچه ماهی‌ها
مرا ننگ است بعد از ائتلاف کوسه‌ها خفتن

خلیج فارس بود و هست و خواهد بود این دریا
که امضا خورده پای نقشه‌ی ایران خوب من

کمی به رقص درآ! ای خلیج آبی‌پوش...

در روز ملی خلیج‌فارس، خواندن مثنوی سارا اختر هم جالب است تا بدانیم که فرزندان این سرزمین با قلم‌های‌شان نیز حامی تمام و کمال وطن خویش هستند:

پرانده اند ز خوابت، مگر، پری‌ها را؟
که شوق تازه رسیده است بندری‌ها را؟

تو تک ستاره‌ی منظومه‌ی زمین هستی!
که جمع کرده‌ای امروز، مشتری‌ها را

که شور شعر شوی در خیال آدم‌ها
و شمس و حافظ و سعدی و انوری‌ها را..

شمال و شرق و جنوب و تمام مغرب را
بلوچ و ترکمن و کرد و آذری‌ها را..

و گیسوان طلایی آسمان شده‌ای‌!
که باز کرده‌ای آغوش روسری‌ها را

کمی به رقص در آ! ای خلیج آبی‌پوش!
تکان بده به تنت، دامن زری‌ها را

دوباره سر زده طوفان، به شط ساحل تو
تهاجم از همه سو می دود مقابل تو

صدای حادثه، در های وهوی امواج است
جهان به سایه ی آرامش تو ، محتاج است

بگیر مادر من! دست کودکانت را
دوباره باز کن آغوش مهربانت را!

که لحظه‌ها، همه مست از لب شرابی توست
امید مردم دنیا، به چشم آبی توست

پرانده اند زخوابت، مگر، پری‌ها را؟
که شور تازه رسیده است بندری‌ها را؟!

به زیر سایه‌ی عشق تو از رقیب، چه باک!
که دیده‌ایم ز چشم تو، دلبری‌ها را

دوباره سر زده طوفان، بیا! ز ریشه بزن
به موج سرکش خود، این سبکسری‌ها را

خلیج آبی و ناب همیشه فارس تویی!
که خوانده‌اند ز نامت، دلاوری‌ها را

غرور مردم خاورمیانه، دامن توست!
تمام کرده‌ای ای عشق! مادری‌ها را