به گزارش خبرنگار فرهنگی حیات، عملیات فتح‌المبین به عنوان فتح الفتوح رزمندگان اسلام که شروع آن با استخاره به قرآن و الهام از آیة شریفه «إنا فتحنا لک فتحاً مبیناً» بود، در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد فروردین ماه ۱۳۶۱ به استعداد یکصد گردان از سپاه و ۳۵ گردان از ارتش در مقابل ۱۷۰ گردان از ارتش عراق درحالیکه دشمن همچنان در منطقه گسترده فکّه، شوش، عین خوش، چزابه و مناطق دیگری از جنوب صف آرایی کرده بود، در چهار مرحله طرح‌ریزی شد.
نیروهای خودی در قالب چهار قرارگاه عملیاتی سازماندهی شده و از چهار محور شوش، رودخانه کرخه، کوه میشداغ، در جاده اهواز-اندیمشک و غرب دزفول حمله را شروع کردند. در این عملیات شهیدان، حسین خرازی، فرمانده لشکر ۱۴ امام حسین (ع) و محسن وزوایی از لشکر ۲۷ حضرت رسول (ص) در شکست عراقی‌ها در محور رقابیه بیشترین نقش را به عهده داشتند.
زمینه عملیات
در اولین روزهای جنگ، دشمن تا پشت رودخانه کرخه جلو آمد و در حاشیه کرخه که مشرف بر شهر شوش و جاده اندیمشک- اهواز بود مستقر شد. با خاتمه یافتن عملیات طریق‌القدس، تلاش برای اجرای عملیات بعدی به منظور جلوگیری از قدرت تصمیم‌گیری، تجدید سازمان و تقویت روحیه ارتش عراق آغاز شد.
در این شرایط که نیروهای ایرانی ابتکار عمل در جنگ و پشت جبهه را در دست داشتند، دو منطقه «غرب دزفول» و «منطقه عمومی خرمشهر» (غرب کارون) نظر فرماندهان ایرانی را به خود جلب کرده بود، که الزاماً می‌بایست یکی از آن‌ها جهت اجرای عملیات بعدی نیروهای ایرانی انتخاب می‌شد.
پس از مدت‌ها بحث و بررسی، فرماندهان نیروی زمینی ارتش، منطقه خرمشهر و فرماندهان سپاه پاسداران منطقه غرب دزفول را برای انجام عملیات آینده پیشنهاد کردند، که سرانجام منطقه پیشنهادی سپاه به‌دلایلی همچون تناسب یگان‌های خودی با وسعت این منطقه و تناسب شرایط طبیعی این منطقه با رزم قوای پیاده، جهت انجام عملیات فتح‌المبین برگزیده شد. حضور رزمندگان اسلام در این جبهه، با شکل‌گیری خط دفاعی و اجرای عملیاتی تحت عنوان امام مهدی (عج) در سال ۱۳۶۰، مقدمه اجرای عملیات فتح‌المبین شد.
اهداف عملیات
آزادسازی بخش وسیعی از مناطق اشغال شده منطقه غرب دزفول شوش و اندیمشک، همچون سایت ۴ و ۵ رادار و دهها روستای منطقه.
انهدام دو لشکر عراق (۱۰ زرهی و ۱ مکانیزه)
دستیابی به خطوط پدافندی
خارج کردن شهرهای دزفول، شوش و اندیمشک از تیررس آتش توپخانه عراق.
دور کردن آتش مؤثر ارتش عراق از جاده اهواز – اندیمشک
استخاره لازم نیست
پس از سفر دوساعته فرمانده کل وقت سپاه به تهران برای کسب تکلیف از امام (ره)، محسن رضایی نقل می کند: «امام (ره) خیلی با آرامش، تشریح وضعیت سخت ما را گوش نمودند و تبسمی کردند و بعد از تبسم یک اطمینان قلبی دادند و فرمودند: هیچ نگران نباشید و همچنان هم باید مصمم باشید که عملیات‌تان را انجام بدهید. درخواست کردم استخاره بکنند. گفتند: «استخاره لازم نیست ولی اگر مایلید که از قرآن هم قوت قلب بگیرید به نیت طلب خیر، قرآن را باز کنید و خداوند قلبتان را قوی بکند و حتما موفقید ان‌شاءاللّه...
پس از استخاره از قرآن کریم و آمدن سوره فتح و گرفتن قوت قلب، بلافاصله و همان شب اول عملیات، رزمندگان ما موفق شدند از ارتفاعات شاوریه به ستون بیایند و جاده پل نادری به طرف دهلران را قطع کنند و تپه‌های علی‌گره‌زد را بگیرند.
از آن طرف هم در فاصله حدود شصت کیلومتری، در محور دیگر رزمندگان آمده و از ارتفاعات عبور کردند و هر چند در طرفین آن‌ها دشمن حضور داشت، توانستند پادگان و تنگه عین‌خوش را بگیرند و در آنجا مستقر شوند و مراحل بعدی عملیات هم بسیار شکوهمند برگزار شد... در آن عملیات حدود شانزده هزار نفر اسیر از دشمن گرفتیم. [بیش از] دو هزار کیلومتر مربع از زمین‌های میهن اسلامی آزاد شد و مقادیر بسیار زیادی غنایم به دست ما افتاد.
دشمن منهزم از محور چنانه به تنگه بلغازه و سپس به طرف فکه رفت و ما در ارتفاعات تینه مستقر شدیم و تنگه رقابیه، تنگه عین‌خوش، پادگان عین‌خوش، همه این‌ها به دست ما افتاد».
آغاز عملیات
این عملیات با مراجعه به قرآن کریم فتح نامگذاری شد و سرانجام در حالی که اشک شوق در چشمان کلیه حاضران مرکز فرماندهی جمع شده بود، در ساعت سی دقیقه بامداد روز دوشنبه ۲ فروردین‌ماه فرمان آغاز حمله بزرگ و سرنوشت ساز فتح المبین به شرح زیر صادر شد:
بسم الله الرحمن الرحیم ، بسم الله القاصم الجبارین و یا زهرا
رزمندگان دلاور اسلام با دریافت پیام، عملیات حماسی و تاریخی فتح المبین را در شمال خوزستان آغاز کردند و از جنوب و شمال غربی شوش و غرب دزفول در چند محور با ارتش عراق درگیر شدند.
در ۳۰ دقیقه بامداد ۲/۱/۱۳۶۱، عملیات فتح المبین با رمز مبارک یازهرا سلام‌الله‌علیه آغاز شد. حوادث و رویدادهای عملیات در محور و مراحل مختلف آن به شرح ذیل است:
مرحله اول عملیات فتح المبین: دوم فروردین ۶۱
در این مرحله در محور قرارگاه قدس، تیپ ۱۴ امام حسین علیه السلام در جناح راست موفق شد با حرکت احاطه ای از شمال غربی و غرب رودخانه چیخواب ضمن تصرف منطقه عین خوش، عقبه دشمن در این محور را مسدود کند. تیپ ۴۱ ثارالله و تیپ ۸۴ خرم آباد نیز در جناح چپ این قرارگاه از شمال دشت عباس طرف امام زاده عباس و تپه ۲۰۲ پیشروی کرده و مواضع دشمن را به تصرف خود درآورد، لیکن این مواضع در جریان پاتک های شدید دشمن مجددا به اشغال نیروهای عراقی درآمد.
در محور قرارگاه نصر؛ یگان های عمل کننده در ساعت ۰۱:۳۰ بامداد با دشمن درگیر شدند. درحالیکه واحدهای ارتش عراق در این محور به شدت مقاومت می‌کردند، یک گردان از تیپ ۲۷ محمد رسول الله (ص) که ماموریت تصرف تپه‌های علی‌گره‌زد و خاموش کردن آتش توپخانه مستقر در آن را بر عهده داشتند، تا اعماق خطوط دشمن نفوذ کرده و قرارگاه توپخانه دشمن را به تصرف درآوردند. در نتیجه، یگان‌های دیگر این قرارگاه موفق شدند مواضع اصلی پدافندی دشمن در شمال محور پل نادری، سرخه فلیه، سرخه صالح و تپه چشمه، کوت کاپون، سه راهی قهوه خانه و تپه شاوریه را به تصرف در آورند.
در محور قرارگاه فجر؛ به دلیل مستحکم بودن خطوط پدافندی، حجم انبوه آتش و هوشیاری دشمن نسبت به جهت تک و نیز انسداد اکثر راه کارهای پیش بینی شده خودی، نیروهای این قرارگاه با روشن شدن هوا به موقعیت اولیه خود بازگشتند. در محور قرارگاه فتح؛ ماموریت این قرارگاه در آغاز عملیات، تنها اعزام گروه های «آرپی جی زن» برای شکار این تانک ها محدود گردید. بر همین اساس گروه های مورد نظر اعزام شدند، لیکن تنها موفق گردیدند حدود ۲۰ تانک و نفربر دشمن را منهدم کنند.
مرحله دوم عملیات فتح المبین: چهارم فروردین ۶۱
ساعت یک بامداد چهار شنبه چهارم فروردین، مرحله دوم عملیات فتح با کلمه رمز یازهراسلام‌الله‌علیه آغاز شد و نیروهای ایران اسلامی در اولین ساعات شروع عملیات، تلفات سنگینی بر دشمن وارد آوردند و به مواضع او در جبهه های غرب شوش و دزفول دست یافتند. در این مرحله از عملیات تنگه رقابیه و ارتفاعات میشداغ پاکسازی شد.
در این مرحله، ماموریت اصلی به عهده قرارگاه فتح بود تا با تصرف تنگه رقابیه و ضمن تهدید عقبه نیروهای عراقی، در منطقه قرارگاه فجر، موجب کاهش فشار دشمن به قرارگاه قدس شود. قرارگاه های نصر و قدس نیز در این مرحله ماموریت داشتند تا با ترسیم خطوط پدافندی خود، در مقابل پاتک های دشمن مقاومت کنند.
هم چنین، قرارگاه فجر همچون مرحله اول ماموریت داشت تا به منظور جلب توجه دشمن به انجام عملیات ایذایی بپردازد و ذهن فرماندهان عراقی را از محور اصلی عملیات منحرف نماید.
قرارگاه فتح از دو محور عملیات خود را آغاز کرد. یک تیپ پیاده به همراه یک گردان زرهی با هدف تصرف ارتفاعات رقابیه، از حاشیه تنگه رقابیه و آب گرفتگی وارد عمل شدند و دو تیپ نیز محور اصلی حرکت خود را تنگه دلیجان – به منظور دور زدن دشمن – قرار دادند و در نتیجه موفق شدند تنگه رقابیه، ارتفاعات رقابیه و میشداغ به همراه تعداد زیادی تجهیزات سنگین دشمن را به تصرف درآورند.
به دنبال آن، نیروهای عراقی از فشار خود در محور عین خوش کاسته و پاتک‌های سنگین را متوجه منطقه رقابیه کردند و به رغم این که خطوط پدافندی نیروهای خودی در داخل تنگه تا آستانه سقوط پیش رفت، لیکن مقاومت نیروهای خودی به حفظ و تامین اهداف این مرحله منجر شد.
مرحله سوم عملیات فتح المبین: هفتم فروردین ۶۱
در سومین مرحله عملیات، مهم ترین مواضع حیاتی دشمن در غرب شوش و دزفول فتح شد. این مرحله از عملیات مقارن ساعت ۲۲ و ۳۰ دقیقه شب شنبه ۷ فروردین با نام فتح المبین و با کلمه رمز یازهرا در شمال غربی شوش آغاز شد.
فرماندهان سپاه و ارتش پس از کسب نتایج موفقیت آمیز در مرحله دوم عملیات، به این نتیجه رسیدند که نیروهای دشمن به دلیل از هم پاشیدگی سازمان و گسستگی در سیستم فرماندهی خود، احتمالا از منطقه عملیاتی فرار خواهند کرد. لذا تصمیم گرفته شد هر چه سریع تر با انجام عملیات دیگری، قوای دشمن منهدم و خطوط پدافندی قوای خودی تصحیح و تقویت شود.
بر همین اساس، پس از طراحی مانور این مرحله از عملیات، نیروهای خودی در بامداد روز هفتم حمله خود را آغاز کردند و همانگونه که پیش بینی می‌شود، دشمن برای مصون ماندن از انهدام و اسارت نیروهایش، بسیاری از مواضع خود را به ناچار ترک کرده و به منتهی الیه خطوط پدافندی خود در منطقه، (چنانه، دوسلک و غرب ارتفاعات تینه) عقب نشینی کرد.
مرحله چهارم عملیات فتح المبین: هشتم فروردین ۶۱
در چهارمین مرحله عملیات که سحرگاه روز یکشنبه ۸ فروردین با نام فتح و کلمه رمز یازهرا آغاز شد.
قرارگاه نصر به پاکسازی منطقه متصرفه در شرق ارتفاعات تینه پرداخته و پس از آن به کمک قرارگاه قدس شتافت. قرارگاه قدس که در روز گذشته ارتفاعات ۲۰۲ تنگه ابوغریب را به تصرف درآورده بود، می‌کوشید از فرار نیروهای در حال عقب نشینی عراق جلوگیری نماید. قرارگاه فجر نیز مسئولیت پاکسازی منطقه متصرفه خود را بر عهده داشت.
همچنین نیروهای قرارگاه فتح ضمن عبور از تنگه دلیجان به سمت برغازه و دوسلک موفق شدند این دو منطقه را به تصرف در آورده و با نیروهای قرارگاه نصر الحاق نمایند و سپس به سمت مرزهای بین المللی پیشروی کنند.
در مجموعه، طی این مرحله از عملیات ، ارتفاعات تینه، دوسلک و برغازه به تصرف کامل درآمدند و دشمن به غرب رودخانه دویرج و تپه ۱۸۲ عقب رانده شد.
نتایج عملیات
۱- آزادسازی ۲۵۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران؛ شامل دهها بخش و روستا، سایت ۴ و ۵ رادار، جاده مهم دزفول – دهلران .
۲- نزدیک شدن نیروهای خودی به مرز در منطقه غرب شوش و دزفول.
۳- خارج شدن شهرهای دزفول، اندیمشک و شوش و مراکز مهمی همچون پایگاه هوایی دزفول از تیررس توپخانه دشمن، و دستیابی به چاه های نفت ابوقریب در ارتفاعات تینه.
۴- انهدام بیش از ۴ لشکر، ۳۶۱ تانک و نفربر، ۱۸ هواپیما، ۳۰۰ خودرو، ۵۰ توپ و ۳۰ دستگاه مهندسی ارتش عراق.
۵- به غنیمت گرفته شدن ۳۲۰ تانک و نفربر، ۵۰۰ خودرو، ۱۶۵ توپ، ۵۰ دستگاه مهندسی و مقادیر زیادی سلاح و تجهیزات انفرادی.
۶- به اسارت در آمدن بیش از ۱۵ هزار تن از نیروهای دشمن
۷- کشته و مجروح شدن حدود ۲۵ هزار تن از نیروهای دشمن
یاد و خاطره افتخارآفرینان حماسه ساز این عملیات پیروز که گشایشگر مسیر فتح خرمشهر و فتوحات دیگر سپاه حق گردید، گرامی می داریم.
نظر شما