به گزارش خبرنگار فرهنگی حیات، با فرارسیدن ماه مبارک رمضان، ماه نور، ماه حضور و ماه معراج توحیدیان در لایتناهی سر مستور لم یزلی، جان و جهان عاشقان به وجد آمده است تا بر خوان کرامت سرمدی، دست افشان و پایکوبان، به شور آیند و جام طهور از کف ساقیان ستر و عفاف ملکوت زنند. رمضان چیست که چنین، جان‌های شیفته حق را بی‌تاب خویش ساخته که تمام سال در انتظارش می نشینند و پس از وداعش، آنگونه که سیدساجدان و زینت عابدان، حضرت علی بن الحسین(ع)، «اَلسَّلاَمُ عَلَیْکَ یَا أَکْرَمَ مَصْحُوبٍ مِنَ الْأَوْقَاتِ وَ یَا خَیْرَ شَهْرٍ فِی الْأَیَّامِ وَ السَّاعَاتِ» گویان، چون عاشقی بر فراق معشوقی، مویه می کنند و بیقرارند؟
بعد از این دست من و دامن ناز رمضان...
امیرمومنان(ع) می‌فرماید که رسول خدا(ص) در روزهای آخر ماه شعبان خطبه‌ای خواند و فرمود:
«أیُّهَا النّاسُ، إنَّهُ قَد أقبَلَ إلَیکُم شَهرُ اللّهِ بِالبَرَکَةِ وَالرَّحمَةِ وَالمَغفِرَةِ، شَهرٌ هُوَ عِندَ اللّهِ أفضَلُ الشُّهورِ، وَأیّامُهُ أفضَلُ الأَیّامِ، ولَیالیهِ أفضَلُ اللَّیالی، وساعاتُهُ أفضَلُ السّاعاتِ. هُوَ شَهرٌ دُعیتُم فیهِ إلی ضِیافَةِ اللّهِ، وجُعِلتُم فیهِ مِن أهلِ کَرامَةِ اللّهِ، أنفاسُکُم فیهِ تَسبیحٌ، و نَومُکُم فیهِ عِبادَةٌ، و عَمَلُکُم فیهِ مَقبولٌ، و دُعاؤُکُم فیهِ مُستَجابٌ. فَاسأَلُوا اللّهَ رَبَّکُم بِنِیّاتٍ صادِقَةٍ وقُلوبٍ طاهِرَةٍ أن یُوَفِّقَکُم لِصِیامِهِ وتِلاوَةِ کِتابِهِ؛ فَإِنَّ الشَّقِیَّ مَن حُرِمَ غُفرانَ اللّهِ فی هذَا الشَّهرِ العَظیمِ.
وَاذکُروا بِجوعِکُم وعَطَشِکُم فیهِ جوعَ یَومِ القِیامَةِ وعَطَشَهُ، وتَصَدَّقوا عَلی فُقَرائِکُم ومَساکینِکُم، ووَقِّروا کِبارَکُم، وَارحَموا صِغارَکُم، وصِلوا أرحامَکُم، وَاحفَظوا ألسِنَتَکُم، وغُضّوا عَمّا لا یَحِلُّ النَّظَرُ إلَیهِ أبصارَکُم، وعَمّا لا یَحِلُّ الاِستِماعُ إلَیهِ أسماعَکُم، وتَحَنَّنوا عَلی أیتامِ النّاسِ یُتَحَنَّن عَلی أیتامِکُم، وتوبوا إلَی اللّهِ مِن ذُنوبِکُم، وَارفَعوا إلَیهِ أیدِیَکُم بِالدُّعاءِ فی أوقاتِ صَلَواتِکُم؛ فَإِنَّها أفضَلُ السّاعاتِ، یَنظُرُ اللّهِ عز و جل فیها بِالرَّحمَةِ إلی عِبادِهِ، یُجیبُهُم إذا ناجَوهُ، ویُلَبّیهِم إذا نادَوهُ ویَستَجیبُ لَهُم إذا دَعَوهُ....»
«ای مردم! همانا ماه خدا، همراه با برکت و رحمت و آمرزش، به شما روی آورده است؛ ماهی که نزد خدا برترینِ ماه‌هاست و روزهایش برترینِ روزها، شب‌هایش برترینِ شب‌ها و ساعاتش برترینِ ساعات است. پس با نیّت‌های راست و دل‌های پاک، از پروردگارتان بخواهید تا برای روزه‌داریِ آن و تلاوت کتاب خویش، توفیق‌تان دهد؛ چرا که بدبخت، کسی است که در این ماه بزرگ، از آمرزش الهی محروم بماند.
با گرسنگی و تشنگی خود در این ماه، گرسنگی و تشنگیِ روز قیامت را یاد کنید؛ به نیازمندان و بینوایانتان صدقه بدهید؛ به بزرگان خود احترام، و بر کوچک‌های‌تان ترحّم، و به بستگان‌تان نیکی کنید؛ زبان‌تان را نگه دارید؛ چشم‌های‌تان را از آنچه نگاه به آن حلال نیست، بپوشانید؛ گوش‌هایتان را از آنچه شنیدنش حلال نیست، فرو بندید؛ به یتیمان مردم، محبّت کنید تا بر یتیمان شما محبّت ورزند؛ از گناهانتان به پیشگاه خداوند توبه کنید؛ در هنگام نمازها، دستانتان را بر آستان او به دعا بلند کنید، که آن هنگام (وقت نماز)، برترینِ ساعت هاست و خداوند با نظر رحمت به بندگانش می‌نگرد و هر گاه با او مناجات کنند، پاسخ‌شان می‌دهد و چون او را صدا بزنند، جوابشان می گوید و چون او را بخوانند، اجابت‌شان می‌کند. ماهی است که در آن به میهمانی خدا دعوت شده‌اید و از شایستگانِ کرامت الهی قرار داده شده‌اید. نَفَس‌های‌تان در آن، تسبیح است، خواب‌تان در آن، عبادت، عمل‌تان در آن، پذیرفته و دعای‌تان در آن، مورد اجابت است.»
رمضان؛ ماه رحمت و مغفرت
قال رسولُ اللّهِ (ص): مَن أدرَکَ شَهرَ رَمَضانَ فلَم یُغفَرْ لَهُ فَأبعَدَهُ اللّه ُ
پیامبر خدا (ص): هر که ماه رمضان را دریابد و آمرزیده نشود ، خداوند او را [از رحمت خود] دور گرداند.
(بحار الأنوار : ۷۴/۷۴/۶۲)
فی خُطبتِهِ عندَ إقبالِ شهرِ رمضانَ ـ إنّ الشَّقِیَّ مَن حُرِمَ غُفرانَ اللّه ِ فی هذا الشَّهرِ العَظیمِ.
پیامبر خدا (ص)ـ در خطبه‌اش به هنگام فرا رسیدن ماه رمضان ـ فرمود : بدبخت کسی است که در این ماه بزرگ از آمرزش خداوند محروم ماند.
(عیون أخبار الرِّضا : ۱/۲۹۵/۵۳)
الإمامُ الصّادقُ (ع): مَن لَم یُغفَرْ لَهُ فی شهرِ رمضانَ لَم یُغفَرْ لَهُ إلی مِثلِهِ مِن قابِلٍ إلاّ أن یَشهَدَ عَرَفَهَ
امام صادق (ع): کسی که در ماه رمضان آمرزیده نشود، تا رمضان آینده آمرزیده نگردد مگر آن که در عرفه حاضر شود.
(بحار الأنوار : ۹۶/ ۳۴۲/۶)
رمضان؛ ماه نزول قرآن
قال الله تعالی: شَهرُ رَمَضانَ الَّذی اُنزِلَ فیهِ القُرآنُ هُدیً لِلنّاسِ و بَیِّناتٍ مِنَ الهُدی و الفُرقانِ
قال الله تعالی: رمضان، ماهی است که در آن قرآن فرو فرستاده شده است؛ [کتابی] که مردم را راهنما و [در بردارنده] نشانه‌های آشکار هدایت و میزان تشخیص حق از باطل است.
(سوره بقره، آیه ۱۸۵)
گشوده شدن درهای رحمت در ماه رمضان
پیامبر اکرم (ص): إنَّ أبوابَ السَّماءِ تُفتَحُ فی أوَّلِ لَیلَهٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ و لاتُغلَقُ إلی آخِرِ لَیلَهٍ مِنهُ
پیامبر اکرم (ص): درهای آسمان در شب اوّل ماه رمضان گشوده می‌شود و تا آخرین شب این ماه بسته نمی‌شود.
(بحار الأنوار ، ج ۹۶ ، ص ۳۴۴)
رمضان؛ ماه ریزش گناهان
پیامبر اکرم (ص): إنَّما سُمِّیَ الرَّمَضانُ لأِنَّهُ یُرمِضُ الذُّنُوبَ
پیامبر اکرم (ص): رمضان، رمضان نامیده شد؛ زیرا گناهان را می‌سوزاند.
. میزان الحکمه ح ۷۴۴۱
رمضان؛ ماه مسابقه در قرب خدا
امام حسن (ع): إنَّ اللّه َ جَعَلَ شَهرَ رَمضانَ مِضمارا لِخَلقِهِ فَیستَبِقونَ فیهِ بِطاعَتِهِ إلی مَرضاتِهِ
امام حسن (ع): خداوند ماه رمضان را میدان مسابقه‌ای برای آفریدگان خود قرار داده تا با طاعتش برای خشنودی او از یکدیگر پیشی گیرند.
(تحف العقول ، ص ۲۳۶)
رمضان؛ ماه بسته شدن درهای جهنم
پیامبر خدا (ص): إذا استَهَلَّ رَمَضانُ غُلِّقَتْ أبوابُ النارِ، وفُتِحَتْ أبوابُ الجِنانِ، وصُفِّدَتِ الشَّیاطینُ؛
پیامبر خدا (ص): چون هلال ماه رمضان پدید آید، درهای دوزخ بسته گردد و درهای بهشت گشوده شود و شیاطین به زنجیر کشیده شوند.
(بحار الأنوار: ۹۶/۳۴۸/۱۴)
پیامبر خدا (ص): قد وَکَّلَ اللّه ُ بِکُلِّ شیطانٍ مَرِیدٍ سَبعَهً مِن ملائکَتِهِ فلَیسَ بمَحلولٍ حتّی یَنقَضِیَ شَهرُکُم هذا
پیامبر خدا (ص): خداوند بر هر شیطانِ سرکشی، هفت تن از فرشتگان خود را گمارده، که تا پایان این ماه شما (رمضان)، همچنان در بند است.
(ثواب الأعمال: ۹۰/۵)
پیامبر اکرم (ص): إذا کانَ أوّلُ لیلهٍ مِن شهرِ رَمَضانَ نادی الجلیلُ تبارکَ و تعالی··· یا جَبرئیلُ ، اِنْزِلْ علی الأرضِ فَغُلَّ فیها مَرَدَهَ الشَّیاطینِ حتّی لا یُفسِدُوا عَلی عِبادِی صَومَهُم
پیامبر اکرم (ص):چون شب اول ماه رمضان شود، خداوند جلیل تبارک و تعالی ندا دهد: ··· ای جبرئیل! به زمین برو و شیطان‌هایِ سرکش را در بند کن؛ تا روزه بندگان مرا تباه نسازند
(بحار الأنوار: ۹۶/۳۴۸/۱۵)
رمضان؛ ماه استغفار و دعا
امام علی (ع): عَلَیکُم فی شَهرِ رَمَضانَ بِکَثرَهِ الاِستِغفارِ و الدُّعاءِ
امام علی (ع): بر شما باد در ماه رمضان به بسیاریِ استغفار و دعا .
(الکافی، ج ۴، ص ۸۸)
امام صادق (ع): کانَ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ (ع إذا کانَ شَهرُ رَمَضانَ لَم یَتَکَلَّم إلاّ بِالدُّعاءِ و التَّسبیحِ و الاِستِغفارِ و التَّکبیرِ
امام صادق (ع): امام سجّاد (ع) در ماه رمضان جز به دعا و تسبیح و استغفار و تکبیر لب نمی‌گشود.
(الکافی، ج ۴، ص ۸۸)
قالَ الباقِرُ (ع): بُنِیَ الاِْسـلامُ عَلی خَمْسَهِ أَشْیآءَ، عَلَی الصَّلوهِ وَ الزَّکاهِ والْحَجِّ وَ الصَّـوْمِ وَ الْوِلایَـهِ
امام باقر (ع) فرمود: اسلام بر پنج چیز استوار است، بر نماز و زکات و حجّ و روزه و ولایت (رهبری اسلامی).
(فروع کافی، ج ۴، ص ۶۲، ح ۱)
فضیلت ماه رمضان
قالَ رَسُولُ اللّهِ (ص): لَوْ یَعْـلَمُ الْعَبْدُ ما فی رَمَضانَ لَوَدَّ أَنْ یَکُونَ رَمَضانَ السَّـنَهُ
رسول خدا (ص) فرمود: اگر بنده «خدا» می‌دانست که در ماه رمضان چیست [چه برکتی وجود دارد] دوست می‌داشت که تمام سال، رمضان باشد.
(بحار الانوار، ج ۹۳، ص ۳۴۶)
حکمت ماه رمضان
قالَ الصّادِقُ (ع): اِنَّـما فَرَضَ اللّه ُ الصِّـیامَ لِیَسْتَوی بِهِ الْغَنِیُّ وَ الْفَقیرُ
امام صادق (ع) فرمود: خـداوند روزه را واجب کرد تا دارا و ندار، مسـاوی باشند
(من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۴۳، ح ۱)
قالَ الرِّضا (ع): اِنَّـما اُمِـرُوا بِالصَّـوْمِ لِکَیْ یَعْرِفُوا أَلَمَ الْجُوْعِ وَ الْعَطَشِ فَیَسْـتَدِلُّوا عَلی فَقْرِاْلاْخِـرَهِ
امام رضا (ع): مردم به انجام روزه امر شده اند تا درد گرسنگی و تشنگی را بفهمند و به واسطه آن فقر و بیچارگی آخرت را بیابند.
(وسائل الشیعه، ج ۴، ص ۴، ح ۵؛ علل الشرایع، ص ۱۰)
قال رَسُول اللّهِ صلی الله علیه و آله وسلم: لِکُـلِّ شَیْی ءٍ زَکـاُهٌ وَ زَکاهُ الاَْبْدانِ الصِّیامُ
رسول خدا (ص) فرمود: برای هر چیزی زکاتی است و زکات بدنـها روزه اسـت.
(الکافی، ج ۴، ص ۶۲، ح ۳)
قالَتْ فاطِمَةُ الزَّهْراء (سلام الله علیها): جَعَلَ اللّهُ الصِّیامَ تَثْبیتاً لِلاْخْلاصِ
حضرت فاطمه(س) می‌فرماید: «خداوند روزه را برای استواری اخلاص، واجب فرمود.»
(ریاحین الشّریعة، ج ۱، ص ۳۱۲)
رمضان؛ تمرین تعبد و طی طریق عبودیت
ماه مبارک رمضان، گونه‌ای تشکل و تمرین و نظم و ساماندهی در بندگی و ذکر است. مومنان، بصورت جمعی روزه می‌گیرند. در مناسک و مراسم عبادی شرکت می‌جویند. و معنویتی را بر مدار «وحدت» و «جماعت» و در بستر «امت» تمرین می‌کنند. این سلوک جمعی، این خودسازی عمومی، و این اجتماع توحیدمحور، پیوند فرد است و جمع. پیوند شریعت است و طریقت در پیشگاه حقیقت. رمضان، راز بزرگ همکنشی و همایینی فردانیت و جمعیت است در منطق بندگی، ذکر و خلوص و تقوی.
چه سماع است که جان، رقص کنان می‌گردد
در میان ایام سال، اوقاتی است که باب رحمت الهی گشاده می‌شود، و رشحات و نفحات قدسی حق، دل مؤمنین را نشانه می‌گیرد. مقدّمه استفاده از این فرصت‌ها، پیش از دستورات عملی، اولاً درک قَدر و شأن و عظمت این فرصت‌ها و ایمان به باب رحمتی است که در آن گشوده شده‌است.
قال رسول‌الله (ص): «ان لربکم فی ایام دهرکم نفحات، فتعرضوا له لعله ان یصیبکم نفحه منها فلاتشقون بعدها ابداً».
گفت پیغمبر که: نَفحَت‌های حق - اندرین ایام می آرد سَبَق
گوش و هُش دارید این اوقات را - در ربایید این چنین نفحات را
نفَحه آمد مر شما را دید و رفت = هر که را می‌خواست جان بخشید و رفت
نَفحه دیگر رسید، آگاه باش = تا از این هم وانمانی، خواجه تاش
در میان ایام سال، ماه رمضان موقعیت ویژه‌ای دارد. رمضان گویی در انتهای سیر سالک است؛ و سالک با سیر در مراتب ولایت علوی در ماه رجب، و نیز درک محضر رسول خدا (ص) و ولایت محمدی در ماه شعبان، مستعد آن می‌شود تا به گفت‌وگوی پروردگار خویش بنشیند و لقاء او را تجربه کند.
در روایت است که رسول خدا با دیدن هلال ماه رجب می‌فرمودند: «اللهم بارک لنا فیر رجب و شعبان و بلّغنا شهر رمضان» پیدا است که توفیق درک ماه‌های رجب و شعبان نیز، عطیه‌ای است الهی که فقط به عنایت او بدست می‌آید، اما اینکه رسول خدا (ص) در این بیان، تعبیر «بلّغنا» را خصوصاً درباره رمضان استفاده می‌فرمایند، دلیل است بر اینکه ماه رمضان حساب دیگری دارد و سالک گویی در این ماه، به طور ویژه تحت عنایات پروردگار قرار می‌گیرد.
این همان چیزی است که در توصیف ماه رمضان به شهرالله نیز قابل رؤیت است؛ چنانکه رجب و شعبان به ترتیب منسوب به حضرت امیرالمومنین (ع) و رسول‌خدا (ص) هستند، و ماه رمضان، موصوف است به وصف «شهرالله». اگر رجب و شعبان ضیافت ویژه اولیا الهی است، رمضان ضیافت مستقیم پروردگار است، ضیافتی است که دیگر ضیافت‌ها همه از آن رونق و گرما می‌گیرند: «أیها الناس إن هذا الشهر قد خصکم الله به و حضرکم و هو سید الشهور لیلة فیه خیر من ألف شهر»
رمضان در سلوک پارسایان
حضرت امام خمینی (ره) در کتاب «جهاد اکبر» خود در فضیلت این ماه بزرگ می‌فرمایند:
«قلب انسان مانند آینه صاف و روشن است، و بر اثر توجه فوق العاده به دنیا و کثرت معاصی کدر می‌شود؛ ولی اگر انسان لا اقل صوم را برای حق تعالی خالص و بی ریا انجام دهد (نمیگویم عبادات دیگر خالص نباشد، همه عبادات لازم است خالص و بی ریا انجام گیرد.) این عبادت را که اعراض از شهوات، اجتناب از لذات، و انقطاع از غیر خداست در این یک ماه بخوبی انجام دهد، شاید تفضل الهی شامل حال او شده آینه قلبش از سیاهی و کدورت زدوده گردد؛ و امید است که او را از عالم طبیعت و لذات دنیوی منحرف و منصرف سازد؛ و آن‌گاه که می‌خواهد وارد «شب قدر» شود، نورانیت‌هایی که در آن شب برای اولیا و مؤمنین حاصل می‌شود، به‌دست آورد و جزای چنین روزهای، خداست.
چنانکه فرموده است: الصّوم لی و انا اجزی به. چیز دیگر نمیتواند پاداش چنین روزهای باشد. جنات نعیم در مقابل روزه او بیارزش بوده، نمیتواند پاداش آن به حساب آید. ولی اگر بنا باشد که انسان به اسم روزه دهان را از مطعومات ببندد و به غیبت مردم باز کند و شب‌های ماه مبارک رمضان، که مجالس شب نشینی گرم و دایر بوده وقت و فرصت بیشتری است، با غیبت، تهمت و اهانت به مسلمانان به سحر انجامد، چیزی عاید او نمی‌شود و اثری بر آن مترتب نمی گردد.»
ماه رمضان، بهار معنویت و آغاز تقویم سلوک معنوی و اول سال اهل تهجد و ذکر و معنا بوده است. در حالات و روحیات عارفان بزرگ، عجایب و نوادری از میزان توجه و تذکر و استشعارشان به اهمیت و عظمت این ماه و شب‌های قدر ذکر کرده‌اند که تصور آن نیز دشوار است. حکایات نقل شده از شخصیت‌های بزرگی همچون سیدعلی قاضی طباطبایی، میرزا جوادآقا ملکی، مرحوم آیت‌الله شاه‌آبادی، علامه طباطبایی، تا حضرت امام(ره) دورنماهایی شگرف از استغراق آن جان‌های الهی و ارواح طیبه را در اقیانوس ذکر و معنویت و مناجات و ذکر دوست نشان می‌دهد که برآمده از معرفت این اولیای الهی به عظمت و اسرار این ماه آسمانی است.
ماه خدا، ماه بخشایش و آمرزش، ماه عرفان و عبودیت، ماه خداگونه شدن، ماه آغاز و پرواز صافی ضمیران کوی صفا، ماه تقرب و تقوی، بر همه عاشقان مبارک باد. رمضان جشن جان است و چه عیدی برتر از این باریافتن به درگاه دوست؟ عاشقان! عیدتان مبارک باد....
یا رب این بوی خوش از روضه جان می‌آید
یا نسیمیست کز آن سوی جهان می‌آید
یا رب این آب حیات از چه وطن می‌جوشد
یا رب این نور صفات از چه مکان می‌آید
عجب این غلغله از جوق ملک می‌خیزد
عجب این قهقهه از حور جنان می‌آید
چه سماعست که جان رقص کنان می‌گردد
چه صفیرست که دل بال زنان می‌آید
چه عروسیست چه کابین که فلک چون تتقی ست
ماه با این طبق زر به نشان می‌آید
چه شکارست که این تیر قضا پرانست
ور چنین نیست چرا بانگ کمان می‌آید
مژده مژده همه عشاق بکوبید دو دست
کآن که از دست بشد، دست زنان می‌آید
از حصار فلکی بانگ امان می‌خیزد
وز سوی بحر چنین موج گمان می‌آید
چشم اقبال به اقبال شما مخمورست
این دلیلست که از عین عیان می‌آید
برهیدید از این عالم قحطی که در او
از برای دو سه نان، زخم سنان می‌آید
خوشتر از جان چه بود؟ جان برود! باک مدار
غم رفتن چه خوری؟ چون به از آن می‌آید
هر کسی در عجبی و عجب من اینست
کو نگنجد به میان چون به میان می‌آید
بس کنم گر چه که رمزست بیانش نکنم
خود بیان را چه کنم جان بیان می‌آید
نظر شما