به گزارش خبرنگار بین‌الملل حیات؛ از زمان آغاز حملات بی‌سابقه حماس در جنوب اسرائیل در ۷ اکتبر که حمله تلافی‌جویانه ارتش رژیم صهیونیستی به غزه را در پی داشت، تقریباً ۲۳ هزار فلسطینی‌ به شهادت رسیده‌اند. با به پایان رسیدن سال ۲۰۲۳، تهاجم فاجعه‌بار رژیم صهیونیستی هیچ نشانه‌ای از توقف از خود نشان نمی‌دهد و با ادامه درگیری‌ها، تعداد قربانیان از هر دو طرف افزایش خواهد یافت.

اسرائیل از همان ابتدا اعلام کرده بود که هدفش از بین بردن توان نظامی و حکومتی حماس است. به‌همین منظور، از ۷ اکتبر تقریباً بدون وقفه به بمباران هوایی و تهاجم زمینی به نوار غزه ادامه داده است. در حالی که صهیونیست‌ها اعتراف می‌کنند که تاکنون در این ماموریت شکست خورده‌اند، اما در عین‌حال نیز ادعا می‌کنند که برای رسیدن به این هدف فقط به زمان دارند. اما آیا وضعیت میدانی این ادعا را تایید می کند؟ پاسخ این سوال یک «نه محتاطانه» است.

تحلیل دقیق و بی‌طرفانه جنبه‌های مختلف این جنگ نشان می‌دهد که تاکنون حماس موفقیت‌های بیشتری را تجربه کرده است تا شکست. در این گزارش استدلال‌های پش این ادعا را باهم بررسی می‌کنیم.

حماس هنوز وجود دارد

حماس هنوز هم بسیار زنده و فعال است. از نظر سیاسی، هنوز هم (هرچند نه به طور رسمی) به عنوان تنها نهادی که بر آنچه از ساختارهای غیرنظامی به شدت آسیب دیده در نوار غزه باقی مانده است کنترل دارد، به رسمیت شناخته می شود.

حماس هنوز طرف مذاکرات غیرمستقیمی است که قبلاً موفق به ایجاد توقفی یک هفته‌ای در حمله به غزه و تبادل محدود اسرا و گروگان های اسرائیلی و فلسطینی شده است. تا زمانی که حماس گروگان‌های باقی‌مانده خود را حفظ کند، این گروه یک «طرف اجتناب ناپذیر» در مذاکرات صلح خواهد بود و بدون حضور آن‌ها آزادی هیچ‌یک از اسرا امکان پذیر نخواهد بود.

اسرائیل مکرراً اعلام کرده است که حماس در ساختارهای غیرنظامی غزه پس از جنگ «هیچ جایی» ندارد. اما هرگز حتی تصویری کوچک از یک طرح مشخص و جایگزین نیز ارائه نکرده است. البته پیشنهادات مبهم و غیرمتمرکز مختلفی مبنی بر اینکه آینده غزه بدون حماس بهتر خواهد بود مطرح شده است، اما هیچ کس هیچ پیشنهاد منسجمی در مورد چگونگی حذف حماس و جایگزینی آن ارائه نکرده است.

ایالات متحده، برخی از کشورهای عربی و سازمان های بین المللی مختلف پیشنهاد کرده اند که غزه پس از جنگ باید توسط فتح یا یک نیروی پان عرب اداره شود، اما هیچ برنامه ملموسی برای چگونگی دستیابی به آن ارائه نکرده اند. در حال حاضر، این ایده به صورت یک آرزو باقی مانده است. بنابراین، برای آینده قابل پیش بینی، حماس هنوز اینجاست که بماند.

حماس همچنین یک نیروی نظامی مؤثر باقی می‌ماند. شاخه نظامی حماس، گردان‌های قسام، هرگز اطلاعاتی را در مورد ساختار، سازمان یا تعداد نیروهای خود به صورت علنی فاش نکرده‌اند. برخی کارشناسان با استفاده از منابع باز و اطلاعات افشا شده از منابع اسرائیلی، آمریکایی، عربی و روسی، قدرت گردان های قسام را بین ۳۰ تا ۴۵ هزار جنگنده تخمین می زنند.

حتی محتاط ترین تحلیلگران نیز معتقدند که قبل از جنگ، این نیرو می توانست حداقل ۱۸هزار سرباز ردیف اول آموزش دیده، منضبط و با انگیزه ایدئولوژیکی بالا را در صفوف خود داشته باشد و هر چه بالاتر از این تعداد باشد، شامل سربازان رده دوم است.

ادعاهای مختلف اسرائیل مبنی بر کشته شدن ۱۰هزار جنگجوی حماس تقریباً اغراق آمیز است. گردان‌های قسام متحمل تلفات سنگینی شده‌اند، اما بیشتر گردان‌های آن در یگان‌های رزمی مؤثر باقی مانده‌اند. موسسه مطالعات جنگ، یک اندیشکده با نفوذ و آگاه در ایالات متحده تخمین می زند که از ۲۶ تا ۳۰ گردان جنگنده که گمان می‌رود در حمله روز ۷ اکتبر مشارکت داشته‌اند - هر کدام ۴۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر نیرو دارند و تنها سه گردان از ان‌ها غیرقابل عملیاتی، یا به قول غیرنظامی تخریب شده اند.

همچنین براساس تخمین این اندیشکده، از بقیه این گردان‌ها چهار یا پنج موردشان «تضعیف» شده‌اند، به این معنی که از قدرت آن‌ها کاسته شده، اما آن‌ها کماکان به تنهایی یا با پیوستن به واحدهای دیگر می‌توانند به مبارزه ادامه دهند.

از یک جنبه، شاخه نظامی حماس به طور استثنایی کارآمدی خود را نشان داده است: همه واحدهایی که فرماندهان آنها کشته شده اند، با این وجود به نبرد زیر نظر معاونان خود ادامه داده اند. اسراییل با تکیه بر اطلاعات میدانی عالی خود توانسته دست کم پنج فرمانده گردان را در حملات هوایی هدفمند به شهادت برساند و حداقل شش تن دیگر از جمله فرمانده تیپ شمالی در نبرد کشته شده اند. با این حال، هیچ یک از این واحدهای «بی سر» دچار فروپاشی نشدند و این امر توانایی آشکار حماس برای برنامه ریزی و آموزش معاونان شایسته را تایید می‌کند.

اسرائیل ورودی‌های تونل‌هایی را که پیدا کرده، تخریب یا مسدود کرده است، اما نشانه‌های واضحی وجود دارد که نشان می‌دهد حماس هنوز به اندازه کافی از تأسیسات زیرزمینی برای جابجایی نیروها بین خطوط مقدم و اغلب با موفقیت در کنار زدن و غافلگیری دشمن برخوردار است.

حماس همچنان می‌تواند از دیگر جناح‌های مسلح حمایت کند

گزارش‌های رسیده از غزه گاها چنین به نظر می‌رسانند که شاخه مسلح حماس، گردان‌های قسام، همه بار جنگ‌ را به عهده دارند. درواقع اما حداقل ۱۲ گروه مسلح مختلف، وابسته به بلوک‌های مختلف سیاسی و ایدئولوژیک در غزه وجود دارند. دومین مورد شناخته شده ااز این گروه‌ها «جهاد اسلامی» است.

از میان این گروه‌ها، احتمالاً دورترین ارتباط با حماس را می‌توان به گردان‌های شهید الاقصی، شاخه مسلح رقیب آن، یعنی فتح نسبت داد. با این حال، حتی این گروه هم با هماهنگی و عمدتاً تحت فرماندهی کلی گردان‌های قسام می‌جنگد.

تاکنون هیچ ادعای قابل اعتمادی مبنی بر تسلیم شدن انبوهی از واحدهای کوچکتر نظامی فلسطینی تحت فشار نیروهای مسلح اسرائیل، انحلال، ترک خدمت یا همکاری با دشمن وجود نداشته است. علاوه بر این، شواهد بسیاری حاکی از آن است که برخی از این گروه‌ها حداقل به طور موقت در گردان های قسام ادغام شدند. پرواضح است که ادامه همزیستی این جناح های مسلح در کنار یکدیگر بدون شک موفقیتی برای حماس است.

افزایش محبوبیت حماس در کرانه باختری

برخلاف تصور غالب اسرائیلی‌ها و غربی‌ها از حماس به عنوان تروریست‌های غیرقابل قبول و قاتلان غیرنظامیان بی‌گناه، بسیاری از فلسطینی‌ها دیدگاه دیگری در رابطه با این گروه دارند.

فلسطینیان بسیاری که خود را قربانی ظلم، رفتار نابرابر، بی قانونی و تبعیض رژیم صهیونیستی می‌دانند، اغلب حماس را به عنوان تنها مدافع بی‌باک حقوق  فلسطینیان ستایش می‌کنند. بسیاری از جوانانی که پس از توافق‌نامه‌های اسلو در دهه ۱۹۹۰ به دنیا آمده‌اند، اعتراف می‌کنند که از ناتوانی مقامات فلسطینی در تأمین آنچه که در آن توافق‌ها وعده داده شده ناامیدند.

این احساس سرخوردگی به ویژه در کرانه باختری که توسط فتح اداره می‌شود، از ۷ اکتبر به بعد قوی‌تر هم شده است. تشکیلات خودگران از نظر بسیاری از جوانان ناکارآمد، فاسد، ناتوان و بی‌علاقه به کار برای آرمان فلسطین شناخته می شود. همچنین تجاوزات روزافزون شهرک نشینان غیرقانونی اسرائیل که به آزار و اذیت، دزدی و اعمال خشونت علیه فلسطینیان در کرانه باختری با مصونیت از مجازات ادامه می‌دهند تمایل فلسطینیان این مناطق به رویکرد مصالحه‌جویانه فتح را کاهش داده است.

بسیاری از فلسطینی‌های کرانه باختری با برافراشتن پرچم‌های حماس، (اغلب در کنار پرچم‌های فتح) به جنگ غزه واکنش نشان دادند. جوانان فلسطینی که در کرانه باختری محصور و تکه تکه شده زندگی می‌کنند، مدت‌هاست که از انفعال در مقابل رفتارهای متجاوزانه شهرک‌نشینان صهیونیست ناراضی‌اند.

در حالی که این دیدگاه ممکن است منطق را به چالش بکشد و برای بیگانگان تکان دهنده به نظر برسد، در واقعی بودن آن شکی وجود ندارد که حتی اگر اسرائیل به هدف خود برای «پایان دادن به عمر حماس» دست یابد، بسیاری از فلسطینی‌ها حماس را به‌عنوان گروهی به یاد می‌آورند که از منفعل نشستن خودداری نموده و برای احقاق حقوق تضعیف شده فلسطینیان، بدون توجه به نتیجه دست به اقدام می‌زد.