به گزارش خبرنگار فرهنگی حیات؛ از دیرباز کشورمان داستانها و روایات زیادی در دورانهای مختلف تاریخ را داشته و وقایع بزرگ مختلفی در کشورمان روی داده است. تاریخی که قدمتی کهن دارد و روایات شنیدنی از پیروزیها و شکستها، شادیها و غصهها داشته و همه این ها کنار هم روایتی میشوند از عصر قدیمن سرزمین کهنمان؛ از این رو دست برخی نویسندگان و اهالی قلم برای نوشتنش باز است و تا کنون کتابهای زیادی از ادوار گذشته ایران به چاپ رسیده است. اما ناگفته نماند که فیلم سازان ما نیز برای به تصویر کشاندن تاریخ کهن کشورمان اثرات خوبی را خلق کرده اند. گاهی نیز با چاشنی تغییر در داستان ها روبرو میشویم یعنی نام شخصیتها یا داستان به گونهای هیجانی تر پیش میرود تا مخاطب را به تماشای فیلم و سریال بنشانند. به هر حال هدف شناساندن تاریخ کشورمان در عصر کهن تاریخمان است تا بتوانیم از زندگی و تجربه گذشتگانمان درس بگیریم.
نام یکی از اثرات تاریخی که اکنون نیز روانه آنتن تلویزیون شده «سرزمین مادری» به کارگردانی کمال تبریزی و نویسندگی علیرضا طالبزاده محصول سال 1392 است. این سریال به بررسی وقایع سیاسی ایران از سال ۱۳۲۰ خورشیدی تا وقوع انقلاب ۱۳۵۷ در بستر زندگی پسری نوجوان به نام رهی میپردازد.
این سریال که بعد از پخش چند قسمت ابتدایی، دچار حواشی شده بود و منجر به حذف آن از کنداکتور تلویزیون شد، بعد از ده سال دوباره روانه آنتن سیما شده است.
خبرگزاری مهر در ۲۷ بهمن ماه سال 1392 در گزارشی درباره حاشیه به وجود آمده برای این سریال نوشته بود: «امیر آقایی در نقش اردکانی، معلمی با اندیشههای چپ، رو به بیتا فرهی، در نقش خواهر ناتنی اردکانی، فریاد میکشد و میگوید: «به چه چیز خودتون افتخار میکنین؟ به کدوم اصل و نسب؟ به سرپاگرفتن سگهای انگلیسی و کاسهلیسی کنسول انگلیس؟ میخواین فردا سر کلاس برای بچهها قصه اینکه بختیاریها چطور بختیاری شدند رو بگم؟» و ماجرای اعتراضها از همین جا شروع شد. بختیاری نام خانوادگی خواهر ناتنی اردکانی است و استفاده از این نام خانوادگی برای بختیاریها معنای توهین به این قوم را داشت.»
بهواسطه همین سوءتفاهم ساده زنجیرهای از اعتراضات از سوی مناطق بختیارینشین کلید خود که حجم و گستره آن فراتر از انتظار بود. سریال توقیف شد اما هر از گاهی که زمزمهای برای رفع مشکل و احتمال بازگشت سریال به کنداکتور مطرح میشد بار دیگر صدای اعتراضی بلند میشد و آن زمزمهها را خاموش میکرد.
در اینباره تبریزی بعد از ده سال از توقف پخش این سریال درباره اصلاحات انجام شده و میزان قسمتها نیز توضیحاتی را عنوان کرد و گفت: «سرزمین مادری» سه فاز دارد که هر فصل آن حدود ۲۰ قسمت و کم و بیش است و در مجموع شامل ۶۰ قسمت است. ما برای اینکه دیگر هیچ سوءتفاهمی پیش نیاید اصلاحات کامل را انجام دادیم و تمام اصلاحیهها در جلسات متعددی که با افراد مختلف داشتیم انجام شد. اغلب این اصلاحات به تغییر اسامی برمیگشت؛ اینکه طوری نباشد که اشاره به افراد خاصی داشته باشیم. البته کاری دشوار بود اما انجام شد و زمانی که همه، سریال را ببینند، متوجه میشوند که سوءتفاهمها دیگر برطرف شده است و حالا دیگر قصه، داستان و موضوعی که مطرح است، اهمیت دارد و موارد حاشیهای آن کنار میرود.
در فصل اول سریال، کودکی رهی که شخصیت اصلی سریال است به تصویر کشیده میشود، که نقش او را علی شادمان بازی میکند. رهی بعد از بمباران دهکده محل سکونتشان توسط نیروهای متفقین، از زیر آوار بیرون کشیده میشود. پس از چند روز مراقبت توسط مادرش راهی تهران میشود. سالها بعد او در یک خانواده تودهای بزرگ میشود، اما بر اثر به وقوع پیوستن ماجراهایی او به یک خانواده درباری سپرده میشود. در این خانواده است که او رفته رفته به هویت خود پی میبرد. همین باعث میشود به یک خانواده دیگر که مذهبی هستند، سپرده شود، اما این پایان ماجراهای او و اطرافیانش نیست.
کمال تبریزی طی گفتگویی که با روزنامه جام جم داشت درباره جزئیات این مجموعه گفت: شروع این پروژه با نویسنده فیلمنامه، آقای علیرضا طالبزاده و تهیهکننده آقای محمد مسعود که با یکدیگر همکاری قدیمی داشتهاند اتفاق افتاده است. البته باید اشاره کنم که تهیهکننده اولیه سریال و حضور من بهعنوان کارگردان با آقای رضا جودی که قبلا با یکدیگر سریال «دوران سرکشی» را ساخته بودیم، آغاز شد اما در ادامه به هر دلیلی آقای مسعود جانشین آقای جودی و پیش تولید پروژه شروع شد.
وی افزود: از همان ابتدای کار قصد آقای طالبزاده بسیار ارزشمند و البته کاملا متفاوت بود و همین باعث جذب من و سایر عوامل به تولید این پروژه شد. نویسنده فیلمنامه برای اولین بار داستان بسیار جذابی را روایت میکرد که بستر وقایع آن متکی بر نقل تاریخ معاصر هم بود و همراهی و همذاتپنداری با قهرمان قصه به نوعی روایتگر تاریخ پرفرازونشیب ایران در دوران سخت و پرزحمت معاصر بود و همین موضوع بر جذابیت قصه افزوده و آگاهی مخاطب درباره گذشتهای پرافتخار از سرزمین کهن ایران را بهدنبال داشت.
تبریزی گفت: نکته مهم در روایت فیلمنامه و تفاوت اصلی آن با سریهای مشابه در این بود که در خلال جذابیت حوادث، تاریخ معاصر ایران نیز کاملا در خاطر بینندگان سریال باقی میماند و احتمالا او را به این نتیجه میرساند که فرهنگ و آداب ایرانیجماعت، ریشههایی عمیق در گذشتههای دور این سرزمین دارد.
وی درباره دغدغه اصلی اش در سریال سرزمین مادری افزود: در وهله اول واضح است که این موضوع دغدغه اصلی نویسنده رمان بوده است و باید قبول کرد که به بهترین نحو ممکن از پس این کار دشوار و متفاوت برآمده است اما برای من صرف نظر از روایت تاریخ معاصر، لحظات انسانی و درام اجتماعی و خلق تنشهای جذاب و هنرمندانه بین شخصیتهای داستان مهمتر و تعیینکنندهتر بود. رویای همیشگی من در ساخت آثار نمایشی ساختاری بوده و هست که حاوی لایههای مختلف مفهومی برای گروههای متفاوت مخاطبین در ردههای گوناگون باشد و سریال سرزمین مادری نمونه مناسب و قابل ذکر از این نوع نادر در میان آثار نمایشی است.
تبریزی با اشاره به ساخت دیگر فیلم ها و سریالهای تاریخی در آینده بیان کرد: از نظر من تلویزیون متعلق به هنرمندان این عرصه است و به نوعی تامینکننده رابطه میان مردم و هنر و فرهنگ جامعه. به خاطر داشته باشید که بسیاری از شخصیتهای مطرح هنری در حوزههای مختلف خواستگاه ابتداییشان تلویزیون و برقراری رابطه اولیه با مردم و مخاطبان انبوه بوده است. پس، این امکانی است که در تعامل میان هنرمندان و مسئولان تلویزیونی شکل میگیرد و هرگاه در این خصوص هماندیشی مناسب و سازنده صورت گرفته است شاهد خلق آثار متفاوت از تلویزیون بودهایم. گرچه در دورههای گذشته تلویزیون از این سازوکار فاصله گرفته و به همین دلیل شاهد انبوه برنامههایی بودیم که دارای ضعف مفرط در ساختار و خالی بودن از کانسپت عمیق هنری و بهاصطلاح پوپولیستی و کوچهبازاری است.
وی ادامه داد: در صورتیکه تلویزیون در همه جای دنیا بهدلیل داشتن بودجههای فرهنگی و غیرتجاری بودن، خالق آثار متفاوت و تجربههای فراتر از روزمرگی در هنر است. البته اگر چنین دیدگاهی در رسانهملی ما درک و فهمیده شود حتما و باید همکاریهای تازه شکل بگیرد و من و همکارانم قاعدتا از این فرآیند استقبال خواهیم کرد.
تبریزی با اشاره هدفش در ساخت این سریال گفت: هدف من در این سریال قبل از تاکیدی خاص بر واقعه یا وقایع تاریخی معین، بیشتر معطوف به روابط انسانی و اجتماعی در دوران معاصر و رنج و مصائب نسلهای گذشته در این سرزمین بوده است. به نحوی غیرمستقیم نیز اشارات و تاکیداتی درمجموع وجود دارد که استنباط و تحلیل نهایی از آنها منجر به نتیجهای میشود که استدلالی برای وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال ۵۷ است.
وی ادامه داد: یکی از سختیهای روایت تاریخ حاشیهسازیهایی است که در مورد انطباق شخصیتها و وقایع با تاریخ است، در این خصوص باید اعلام کنم که اساسا تمامی شخصیتهای اصلی این سریال تخیلی و بههیچ عنوان انطباق تاریخی با اشخاص واقعی ندارد. بنابراین هرگونه اظهارنظر در اینخصوص که منظور از هریک از شخصیتها مثلا فلان شخص واقعی در تاریخ است، بههیچوجه صحت ندارد و همه داستانی که در سریال شاهد آن هستیم ساخته و پرداخته ذهن نویسنده آن است و بنابراین هرگونه استنباط از وقایع و شخصیتهای سریال صرفا خوانش مربوط به افراد با اغراض مختلف است و ارتباطی با هدف اصلی سازندگان سریال ندارد که در واقع و در بدو امر نقل داستانی جذاب در بستر تاریخ معاصر است.
تبریزی گفت: همانطور که گفتم شخصیتهای تاریخی نسبت به شخصیتهای اصلی در حاشیه قرار دارند و حضور تعداد محدودی از آنان در پسزمینه حوادث اصلی صرفا بهعنوان اشارهای تلویحی به مقطع تاریخی مورد نظر بوده است و نویسنده داستان قصدی برای مطرح کردن شخصیتهای تاریخی در متن داستان نداشته است.
وی افزود: پایان سریال تا مقطع زمانی پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 و به دنبال آن اشارهای به آغاز جنگ تحمیلی شدهاست که پایانی کاملا باز بوده و مدل نگارش فیلمنامه به صورتی بودهاست که امکان ادامه داستان در بازه زمانی جنگ هشت ساله وجود دارد.
کارگردان سریال سرزمین مادر یبا اشاره به پرداختن به موضوعات تاریخی در آثار تلویزیونی بیان کرد: طبیعتا پرداختن به تاریخ گذشته سرزمین ایران از اهمیت بسیاری برخوردار است، به ویژه که در شرایط حاضر جوانان این مرز و بوم متاسفانه با تاریخ پر افتخار مردان و زنان استثنایی این سرزمین آشنایی چندانی ندارند و لازم است توجه آنان را به این نکته مهم که ریشههای اجتماعی و فرهنگی این نسل از کجا نشات میگیرد، جلب کنیم. برای مثال یکی از این شخصیتهای کاریزماتیک غرورآفرین در میان زنان ایرانی، بزرگی به نام زینب پاشا است که پدیدهای نادر و در عین حال گمنام در دوران تحریم تنباکو بودهاست. به اتفاق نویسنده توانا آقای محمدرضا گوهری نمایهای از داستان زندگی او را طراحی کردیم که در شرایط حاضر معلوم نیست اصلا توجهی به چنین موضوعی نشان دادهشود!
تبریزی در پایان گفت: متاسفانه در دورهای به سر میبریم که به هر دلیل، اتاق فکری برای پرداختن به گذشته غنی و سراسر افتخار ایران زمین وجود ندارد و همچنان مغفول ماندهاست؛ در حالی که سایر کشورهای منطقه به کوچکترین حوادث تاریخی خود توجه نشان میدهند و آن را بیش از اندازه بزرگ میکنند تا برای نسل جدید خود هویتسازی کنند و تا جایی پیش میروند که شخصیتهای بزرگ ایرانی را از ما جدا و به تاریخ نداشته خود منسوب کنند.
گفتنی است در این سریال شهاب حسینی، جواد عزتی، بابک حمیدیان، الهام حمیدی، امیر آقایی، مهدی شادمان، نیکی کریمی، محمدرضا فروتن، محسن تنابنده، پژمان بازغی، شبنم قلیخانی، ثریا قاسمی، مرحوم پرویز پورحسینی، حسین محجوب، فرهاد قائمیان، هنگامه قاضیانی، حسن پورشیرازی، جعفر دهقان، فرشته صدرعرفایی، علیرضا خمسه، میترا حجار، رضا کیانیان، هومن سیدی، سام درخشانی، سعید راد، لیلا زارع، مهران رجبی، ترلان پروانه، ارسلان قاسمی، پریوش نظریه، حسین مهری، محمود بنفشهخواه، کوروش سلیمانی، شهرام قائدی، امیرحسین آرمان، مرحوم حسین محباهری، مهرداد ضیایی، صالح میرزاآقایی، رضا بنفشهخواه و دهها بازیگر مطرح دیگر ایفای نقش کردهاند.
مجموعه «سرزمین مادری» روزهای پنجشنبه و جمعه روانه آنتن شبکه سه میشود.
نظر شما