به گزارش خبرنگار سیاسی حیات؛ بریکس سازمان بین المللی است که از پنج کشور روسیه، هند، برزیل، چین، آفریقای جنوبی تشکیل شده است. جیم اونیل، اقتصاددانی بود که در سال ۲۰۰۱ و پس از حمله تروریستی به برج های دوقلو در ایالات متحده آمریکا، توجه به نرخ رشد قوی برزیل، چین، روسیه و هند را مطرح کرد و ایده بریکس از آن زمان آغاز شد و این ۴ کشور با سرلوحه قرار دادن این نظریه، آن را پیش گرفتند زیرا معتقد بودند با اتحاد این کشورها با هم می توانند رویه جدیدی برای مقابله با سلطه آمریکا پیش ببرند.

سال ۲۰۱۰ بود که آفریقای جنوبی نیز به بریکس اضافه شد چنانچه نگاهی به نام بریکس بیندازیم متوجه خواهیم شد که این نام برگرفته از حروف اول این ۵ کشور است.

با درنظر گرفتن رشد اقتصادی این کشورها، بسیاری از اقتصاددانان معتقد هستند تا سال ۲۰۵۰ این ۴ کشور اقتصاد جهانی را مدیریت خواهند کرد و این بدان معناست که اگر قدرت و نفوذ این ۴ کشور در قالب بریکس افزایش یابد در واقع نظام امپریالیسم آمریکا نیز از بین خواهد رفت.

به جز این ۵ کشور که هسته اصلی بریکس را تشکیل می دهند ۲۳ کشور که شامل  ایران، عربستان، کویت، اندونزی، امارات، بحرین، مصر، مراکش ، سوریه،  قزاقستان ، بلاروس، کوبا، بولیوی، نیجریه، ونزوئلا ، آرژانتین ، الجزایر ، ویتنام، تایلند ، فلسطین، اتیوپی، هندوراس و مکزیک  به صورت رسمی و ۶ کشور به صورت غیر رسمی تمایل دارند که عضو این گروه شوند که به تعبیری از آنها به عنوان بریکس پلاس یاد می شود. البته ایران در آخرین اجلاس این گروه به عنوان عضو دائم بریکس شد. دلیل اینکه کشورها به دنبال پیوستن به بریکس هستند شاید این است که دیگر تمایلی برای افزایش نفوذ سیاسی و اقتصادی غرب و قدرت گرفتن دلار در مبادلات اقتصادی شان ندارند و به همین دلیل است که به اصطلاح، بلوک شرق را انتخاب می کنند. ایده ایجاد ارز واحد برای تبادلات تجاری بین این گروه مطرح است و به نظر می سر به زودی اخباری در این مورد منتشر گردد.

در سال ۲۰۱۲ کشور در چهارمین اجلاس سران بریکس طرحی برای راه اندازی یک بانک، مختص این گروه همانند صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی مطرح شد که هدف از آن  بسیج منابع برای انجام پروژه‌های زیرساختی و توسعه پایدار در کشورهای عضو بود که در نهایت پس از بررسی های انجام شده، در سال ۲۰۱۴ در ششمین اجلاس سران بریکس که در فورتالزای برزیل برگزار شد، رهبران این ۵ کشور، توافقنامه تأسیس بانک توسعه جدید (NDB) را امضا کردند و در سال ۲۰۱۵ این گروه « بانک توسعه نوین» را راه اندازی کرد. بانک توسعه نوین، در سال ۲۰۱۸، به عنوان ناظر در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، حاضر شد که می توان پایه ای محکم برای همکاری فعال و پرمنفعت با این سازمان ایجاد کرد.

شاید یکی از مهم ترین موضوعاتی که باید به آن پرداخت این است که در حال حاضر بریکس بیشترین سهم از تولید ناخالص داخلی جهانی که چیزی حدود ۳۱.۵ درصد را در مقایسه با سایر اتحادیه های اقتصادی از جمله گروه ۷ که ۳۰.۷ درصد است را به خود اختصاص داده است. با در نظر گرفتن وسعت جغرافیایی کشورهای عضو در این گروه می توان گفت که یک چهارم مساحت خشکی زمین در اختیار اعضای فعلی این گروه است از سوی دیگر ۴۶ درصد از نیروی کار دنیا نیز به اعضای فعلی این گروه تعلق دارد.

رییس جمهور چین در سال ۲۰۲۲ بود که پیشنهاد بریکس پلاس را مطرح کرد تا بتوان قبل از عضویت کامل و رسمی در این گروه، کشورها جهت آشنایی بیشتر، تعاملاتی داشته باشند. این بانک برای تحقق اهداف خود از پروژه‌های دولتی یا خصوصی از طریق وام، ضمانت، مشارکت در سهام و سایر ابزارهای مالی حمایت می‌کند از سوی دیگر پروژه‌های تامین مالی بانک توسعه جدید در حوزه‌های عملیاتی انرژی‌های پاک، توسعه شهری، بهره وری  زیست محیطی، زیرساخت های حمل و نقل، آبیاری، مدیریت آب و فاضلاب، زیرساخت های اجتماعی، چند مضمونی، زیرساخت های دیجیتال و کمک های اضطراری کوید ۱۹  از جمله اهداف و برنامه های این بانک است.

درست است که سال هاست از اتمام جنگ سرد گذشته ولی میتوان اتحاد بعضی از کشورها با هم را نمادی بر مقابله و رویارویی آنها تعبیر کرد بدین معنا که بریکس این قدرت را دارد که در مقابل  گروه۷ یا G۷ بایستد. البته گروه ۷ قبلا گروه G۸ بود که در حال حاضر عضویت روسیه در آن به حالت تعلیق درآمده است. کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، بریتانیا و آمریکا اعضای این گروه هستند. قبلا  کشورهای تشکیل‌دهنده این گروه به «هفت اقتصاد پیشرفته» معروف بودند ولی با گذشت زمان و کاهش قدرت اقتصادی این کشورها از یک سو و رشد اقتصادی کشورهایی مثل چین به سمت راه اندازی گروهی تحت عنوان G۷  با ادعای حاکمیت اقتصاد جهانی، امنیت بین‌المللی و سیاست انرژی رفتند.البته برکس یک وجه تمایز با G۷ دارد که دلار را در مبادلات تجاری شان حذف کرده اند.

با درنظر گرفتن موقعیت استراتژیک ایران در منطقه می توان به اهمیت موضوع در پیوستن ایران به این گروه پرداخت. با چالش هایی که ایران بر سر برجام و رهایی از تحریم های ظالمانه غرب داشته است عضویت در این گروه بسیاری از موانع و مشکلاتی که نظام سلطه غرب بر سر راه ایران گذاشته بود کم اهمیت و شاید بی اهمیت می کند.

به طوریکه معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور اعلام کرده بود: عضویت دائم در گروه اقتصادهای نوظهور جهانی یک پیشرفت تاریخ‌ساز و  موفقیت استراتژیک برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی محسوب می‌شود.

رئیس‌جمهور کشورمان به دعوت «سیریل رامافوزا» رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی؛ شامگاه چهارشنبه، یکم شهریور ماه برای حضور در نشست سران کشورهای عضو «بریکس» در صدر هیأتی سیاسی، به  ژوهانسبورگ افریقای جنوبی  رفت. «نارندا مودی»، نخست‌وزیر هند و «لولا داسیلوا»، رئیس جمهور برزیل «شی جین پینگ»، رئیس جمهور چین و «سیریل رامافوسا» ، رئیس جمهور آفریقای جنوبی به صورت حضوری و «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور روسیه نیز به صورت ارتباط تصویری در این نشست حضور داشتند. دلیل عدم حضور پوتین در این نشست این بود که دیوان کیفری بین المللی به اتهام جنایت جنگی در اوکراین برای رئیس جمهور اوکراین قرار بازداشت صادر کرده است البته سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در این نشست حضور داشت.

در آخرین روز از نشست اخیر سران بریکس عضویت رسمی ایران، عربستان، امارات عربی متحده، مصر، آرژانتین و اتیوپی مورد موافقت قرار گرفت و ایران قرار است از اول ژانویه ۲۰۲۴ به طور رسمی به این گروه بپیوندد.

دولت سیزدهم با گسترش روابط خود در حوزه سیاست خارجی و بین الملل تاکنون عملکرد خوبی از خود ارائه کرده است با توجه به اینکه سیاست این دولت مبتنی بر تقویت ظرفیت های غیر غربی اتحادیه های بین المللی با هدف تحکیم جایگاه جمهوری اسلامی ایران در گروه بندی ‌های جدید قدرت است میتوان انتظار داشت با عضویت ایران در بریکس موانع اقتصادی تاحدودی از سر راه کشور برداشته و تاثیر تحریم ها کم رنگ تر شود.

گزارش: صفورا طالب زاده