همه می‌دانیم که سبک زندگی انسان‌ها امروز نسبت به گذشته تغییرات بسیاری کرده است، از جمله اینکه افراد پیش از توجه به فرزندآوری، ابتدا به فکر رشد و پیشرفت شخصی خود و ارتقای سطح زندگی‌شان هستند و بعد از ازدواج هم به همین‌گونه مایل به رشد شخصی، تحصیلی و شغلی هستند، بنابراین رشد فردی و شخصی سبب می‌شود سبک زندگی شخص‌محور جایگزین سبک زندگی اجتماع‌محور شود.

این روزها تمایل پایین زوجین به مقوله فرزندآوری و نهایتا آوردن یک فرزند سبب شده است نرخ زادو ولد در کشور کاهش یابد چنانچه در آینده‌ای نه چندان دور شاهد کاهش جدی جمعیت و کم شدن نیروی جوان و شاداب خواهیم بود که بدون شک مشاهده یک کشور پیر برای هیچ‌کداممان خوشایند نخواهد بود.

مریم شایگان، دکترای تخصصی پرستاری به مناسبت هفته ملی جمعیت، درباره معایب تک‌فرزندی و علل تمایل زوجین به تک‌فرزندی  می‌گوید.

وی در ابتدا به باورهای اشتباه رایج در تمایل به تک‌فرزندی اظهار کرد: یک سری باورهای اشتباه که به مساله تک‌فرزندی دامن می‌زند، بحث کمال‌گرایی و ایده‌آل طلبی است، به این معنا که ما معتقد باشیم ابتدا باید همه چیز را برای فرزندی که هنوز نیامده به بهترین نحو مهیا کنیم و بعد به فکر بچه‌دار شدن بیفتیم.

او افزود: این کمال‌طلب بودن نشانه آسیب است و افرادی که در زندگی گذسته‌شان آسیب دیده‌اند، اغلب افرادی کمال‌طلب بوده و می‌خواهند همه چیز برای فرزندشان قبل از آمدن مهیا باشد، درحالی که ما برای اینکه بتوانیم پدر و مادر خوبی باشیم و فرزندان خوبی تربیت کنیم اول از همه باید به دو چیز توجه کنیم اول آگاهی و دوم مهربانی و قرار نیست ما پدر و مادرهای کامل و بی‌نقصی باشیم.

شایگان در ادامه دومین باور اشتباه که نقش مهمی در عدم تمایل به فرزندآوری دارد را مانع شدن فرزندان برای تحصیل و پیشرفت علمی والدین عنوان کرد و افزود: این باور که فرزند می‌تواند مانع تحصیل پدر یا مادر شود باوری اشتباه است در حالی که اگر نگاهی به اساتید و پزشکان و محققان کشور خود بیاندازیم خواهیم دید که اکثرا متاهل بوده و با وجود فرزند دارای تحصیلات عالیه هستند.

او ادامه داد: سومین باور اشتباه این است که تصور کنیم نمی‌توانیم برای بچه‌ها وقت بگذاریم یا نهایتا برای یک فرزند وقت داریم و ترجیح می‌دهیم او را به بهترین شکل حمایت کنیم، اما فرصتی برای بیش از ان نداریم، در حالی که تحقیقات نشان داده هزینه و وقتی که فرزند تک، از والدین می‌گیرد وقتی دو یا چند فرزند باشد این وقت‌گذاری بسیار کمتر است چراکه بازی‌های دسته جمعی شکل می‌گیرد.

وی افزود: وقتی فرزند تک باشد باید انواع و اقسام وسایل بازی، کلاس‌های آموزشی و سرگرمی و ... برای او فراهم شود تا شاید خلا عاطفی او را پر کند تا او بهانه‌گیری نکند، اما خواهر و برادر می‌تواند نقش مهمی در پر کردن اوقات فرزندان با یکدیگر داشته باشد و هوش هیجانی آن‌ها را افزایش دهد.

تنها ۲۰ درصد تک‌فرزندها می‌توانند به صورت ایده‌آل بدرخشند

وی در ادامه اظهار داشت: برخی والدین معتقدند یک فرزند می‌آوریم به بهترین شکل به او رسیدگی می‌کنیم تا فرد موفقی شود، در صورتی‌که تحقیقات نشان می‌دهد فقط ۲۰ درصد تک فرزندها می‌توانند به طور ایده‌آل بدرخشند و در زمینه‌های فردی، اجتماعی، تحصیلی و ... فرد موفقی شوند.

شایگان گفت: در یک مطالعه که به مدت ۸ سال بر روی ۱۱۴ هزار خانواده نروژی انجام شد، نشان داد که هرچقدر تعداد خواهر و برادرها در یک خانواده بیشتر و فاصله سنی‌شان کمتر باشد، فرزندان از شرایط روانی بهتری برخوردار هستند و این تاثیرگذاری در دختران بیشتر مشاهده شده است.

دکترای تخصصی پرستاری، یکی از مهم‌ترین نیازهای انسان چه در دوره کودکی و چه بزرگ‌سالی را داشتن خواهر و برادر عنوان کرد و گفت: وجود رابطه برابر بین خواهر و برادر بسیار مهم است و در این رابطه حیوان خانگی نمی‌تواند جایگزین رابطه خواهر و برادری شود، چون دیگر برابری وجود ندارد و توانمندی‌های برابری در کودک نمی‌تواند رشد کند.

او افزود: نکته دیگر اینکه بچه‌های تک‌فرزند بسیار شکننده هستند و فرصت کمتری برای همدلی دارند و هوش هیجانی پایین‌تری خواهند داشت، این بچه ها، چون ناکامی را خیلی کم تجربه می‌کنند و همین امر سبب می‌شود در اجتماع فرد شکننده‌تری شوند؛ در حالی که بچه‌هایی که خواهر و برادر دارند، چون قبلا در محیط خانه شکست، پیروزی، ناکامی و ... را تجربه کرده‌اند در اجتماع نیز می‌توانند بهتر این موضوعات را تجربه و مدیریت کنند.

شایگان ادامه داد: تک‌فرزندها استرس و اضطراب بیشتری را تجربه می‌کنند؛ چرا که مرکز توجه بوده و مدام زیر ذره‌بین پدر و مادر هستند، شادابی کمتری دارند، صمیمیت را کمتر تجربه می‌کنند، تنهایی را بیشتر تجربه می‌کنند. نکته دیگر اینکه تک‌فرزندها یا خیلی بالاتر از سن‌شان هستند یا خیلی پایین‌تر به این علت که یا مدام فرمان گرفته و یا مدام فرمان داده‌اند.

وی افزود: تک‌فرزندان بسیار پرتوقع هستند، اعتماد به نفس کاذب دارند و از جامعه انتظار دارند که مثل والدین‌شان با آن‌ها رفتار کند و هیچکس با آن‌ها مخالفت نکند و همه به حرف آن‌ها گوش دهند در حالی که همچین مواردی در دنیای واقعی امکان‌پذیر نیست.

او ادامه داد: بچه‌های تک فرزند، چون خواهر و برادری نداشته‌اند رقابت سالم را تجربه نکرده‌اند به همین دلیل در پذیرفتن واقعیت‌های دنیای واقعی دچار مشکل هستند و برعکس چندفرزندها بارها رقابت سالم را تجربه کرده و در جامعه بهتر از پس آن برمی‌آیند.

خواهر و برادرها سرمایه اجتماعی یکدیگرند

این دکترای پرستاری تاکید کرد: نکته دیگر اینکه فرزندان حرف‌های خود را پیش از بازگو کردن میان والدین اول به خواهر یا برادر خود می‌گویند و با آن‌ها احساس صمیمیت بیشتری می‌کنند و خواهر و برادر سرمایه اجتماعی بسیار بالایی هستند در حالی که تک فرزندان از این فرصت بی‌بهره‌اند.

وی افزود: در کل بسیاری از تحقیقات نشان داده والدینی که تعداد فرزندان بیشتری دارند در میانسالی و پیری زندگی شادتری دارند و از کیفیت زندگی بهتری برخوردارند درصورتی‌که والدینی که یک فرزند دارند که ناشی از کمال طلبی‌شان هم بوده و هرچه داشته‌اند نثار همان یک فرزند کرده‌اند پس در آینده از او توقعات بسیار زیادی هم دارند و استرس و نگرانی و ناراحتی بیشتری را نیز تجربه خواهند کرد.